Sebuah karangan ialah sebuah wacana (unit pemikiran) besar yang di dalamnya mengandungi unit-unit pemikiran lebih kecil (perenggan dan ayat). Dengan kata lain, karangan ditunjangi oleh perenggan-perenggan sementara perenggan pula ditunjangi oleh ayat-ayat. Oleh itu, karangan yang baik mesti ditunjangi oleh ayat dan perenggan yang baik.
Nota: Sebuah rencana tidak menyatakan semua perkara mengenai sesuatu isu/topik tetapi hanya menjelaskan satu atau dua perkara penting mengenai isu/topik tersebut.
1) Ciri-ciri Ayat yang Baik
a) Tidak terlalu panjang
Sesuatu ayat hendaklah boleh habis dibaca dalam satu nafas sahaja.
Untuk mengelakkan ayat menjadi terlalu panjang, elakkan daripada melakukan perkara-perkara yang berikut:
- memasukkan terlalu banyak keterangan dalam satu ayat.
- menggabungkan terlalu banyak ayat dalam pembentukan sesuatu ayat majmuk.
Nota: Konsepnya adalah jika terdapat dua ayat yang tidak sama panjang tetapi kedua-duanya menyampaikan maksud yang sama, penggunaan ayat yang lebih pendek hendaklah diutamakan.
b) Tidak mengulang perkataan yang sama
Gunakan perkataan/frasa yang pelbagai. Caranya adalah dengan menggunakan kata ganti nama, sinonim dan rujukan sepunya.
Sinonim bagi “faktor” – punca, sebab
Rujukan bagi Sukan Olimpik – temasya sukan itu, temasya sukan terbesar dunia itu, temasya sukan empat tahun sekali itu, temasya sukan bertaraf amatur itu, temasya sukan yang bermula di Athen.
*Antara sebab yang menyebabkan ….
*Perasmian bangunan itu dirasmikan ….
c) Struktur yang sempurna
Sesuatu ayat mesti mengandungi dua konstituen utama iaitu subjek (topik/judul cerita) dan predikat (cerita mengenai topik) tersebut.
*Sanggup berkorban apa sahaja demi menjaga keutuhan negara. – predikat sahaja
Betul – Rakyat negara ini sanggup berkorban apa sahaja demi ……
*Nasionalisme sebagai perasaan mencintai negara dan bangsa sendiri. – subjek sahaja
Betul – Nasionalisme ditakrifkan sebagai perasaan mencintai negara dan …..
*Pengajaran bahasa ialah kepakaran yang khas dan perlu diberi latihan yang mendalam lagi sistematik. – hubungan subjek dan predikat yang tidak logik
Betul – Pengajaran bahasa ialah kepakaran yang khas dan pengajar perlu diberi latihan ..
*Hasil perbincangan itu memutuskan bahawa ibu bapa harus memainkan peranan lebih penting dalam pendidikan anak-anak. – subjek tidak tepat
Betul – Perbincangan itu memutuskan bahawa ibu bapa ….
*Bercakap tentang kebudayaan, kata kebudayaan itu perlu kita takrifkan terlebih dahulu. - Klausa tiada kata hubung.
Betul – Apabila kita bercakap tentang kebudayaan, kata kebudayaan itu perlu kita ….
*Akibat kurangnya pengetahuan agama, banyak belia tersesat jalan. - Klausa tiada kata hubung
Betul – Sebagai akibat kurangnya pengetahuan agama, banyak belia tersesat jalan.
*Hasil kajian para sarjana, banyak masalah sosial dapat diselesaikan. - Klausa tiada kata hubung
Betul – Sebagai hasil kajian para sarjana, banyak masalah sosial dapat diselesaikan.
*Antara masalah sosial remaja yang perlu diatasi adalah lari dari rumah, penagihan dadah dan melepak. – jenis frasa tidak sejajar
Betul - Antara masalah sosial remaja yang perlu diatasi adalah lari dari rumah, menagih dadah dan melepak.
2) Ciri-ciri Perenggan yang Baik
a) Tidak terlalu panjang
Perenggan berfungsi untuk memberikan kesempatan kepada pembaca untuk “berehat sejenak” dan memikirkan semula perkara yang dibacanya. Perenggan yang terlalu panjang cenderung akan kehilangan fokus dan menyebabkannya sukar difahami. Untuk mengelakkan pembinaan perenggan yang terlalu panjang, perkara yang berikut harus diberikan perhatian.
- Jangan memasukkan lebih daripada satu isi dalam satu perenggan (tetapi satu isi boleh dihuraikan lebih daripada satu perenggan).
b) Menggunakan ayat yang pelbagai jenis dan gaya
Walaupun bahasa Melayu hanya ada empat pola ayat dasar, ayat-ayat yang dapat diterbitkan (ayat terbitan) daripada ayat dasar ini tidak terhad jumlahnya dan banyak jenisnya. Gunakanlah ayat-ayat yang pelbagai jenis ini untuk membina perenggan anda.
c) Struktur yang sempurna
Sesuatu perenggan mesti mengandungi satu atau dua ayat judul dan ayat-ayat lain untuk mengembangkan judul tersebut. Pengembangan mungkin terdiri daripada kenyataan sokongan, data, analogi, cerita, petikan/peribahasa, hujah dan contoh. Dalam hal ini, perenggan boleh dibahagikan kepada tiga jenis.
- Perenggan deduktif
Binaan perenggan jenis ini biasanya bermula dengan ayat penyata sebagai ayat judul. Ayat judul ini diikuti oleh ayat-ayat yang merupakan pengembangan bagi ayat judul tersebut.
Ayat judul - Tidak dapat dinafikan bahawa kelestarian sesuatu bahasa juga ditentukan oleh faktor sosial dan faktor ekonomi yang membenarkan penuturnya menikmati pelbagai peluang dalam masyarakat.
Pengembangan isi - Ada bahasa yang pupus secara berperingkat kerana kehilangan nilai ekonomi dan atau kerana tidak ada lagi permintaan untuk menggunakannya. Bahasa SMS, dalam bentuk akronim, emotikon dan symbol mendapat permintaan yang tinggi walaupun ia bukan bahasa yang dikongsi bersama oleh setiap anggota sesebuah masyarakat untuk tujuan komunikasi harian. SMS ialah satu ‘bahasa’ yang tersendiri dalam dunia teknologi maklumat dan komunikasi. Perkataan pendek dan ringkas dalam SMS kini dikongsi bersama oleh ramai pengguna walaupun belum ada suatu kamus yang khusus berkenan SMS yang boleh dijadikan rujukan.
- Perenggan Induktif
Binaan perenggan jenis ini bertentangan dengan binaan perenggan deduktif. Ia bermula dengan ayat-ayat yang merupakan pengembangan isi dan ditutup oleh ayat judul.
Pengembangan isi - Apabila diperhatikan, tarikh dan isi kandungan batu-batu bersurat tersebut dapat dikaitkan dengan zaman kerajaan Sriwijaya. Tarikh 683,684 dan 686 yang tercatat pada batu-batu tersebut amat penting kerana ia merupakan tarikh zaman mula naiknya kerajaan Sriwijaya, sebuah kerajaan tempatan yang kemudiannya berkembang luas mempengaruhi hampir seluruh Kepulauan Melayu. Keempat-empat batu bersurat itu dijumpai di pusat kerajaan Sriwijaya dan isinya jelas menunjukkan bahawa tulisan itu dibuat atas perintah raja.
Ayat judul - Hal ini membuktikan bahawa bahasa Melayu telah digunakan sebagai bahasa perantaraan kerajaan tersebut, yakni sebagai bahasa rasmi sebuah kerajaan yang luas pengaruh dan jajahan takluknya.
- Perenggan deduktif-induktif
Binaan perenggan jenis ini boleh bermula dengan ayat soal atau ayat penyata yang menimbulkan persoalan, keraguan dan kebimbangan sebagai ayat judul. Ia disusuli oleh ayat-ayat untuk mengembangkan ayat judul tersebut. Binaan perenggan ditutup oleh ayat penyata/jawapan/penegasan terhadap persoalan dan keraguan yang ditimbulkan oleh ayat judul.
Ayat judul (menimbulkan pertanyaan) - Pasti ada sesuatu yang tidak kena dalam usaha kita menjadikan Malaysia negara yang maju dan mendahului dunia dalam pelbagai bidang.
Pengembangan isi - Memang tidak boleh kita sangkal, banyak kemajuan yang telah kita capai sejak 1957, tetapi tentu lebih banyak yang boleh kita capai dengan usaha dan kemahuan yang kuat. Kelemahan kita yang utama ialah inisiatif pembudayaan ilmu, iaitu usaha yang berterusan untuk menjadikan ilmu pengetahuan cirri budaya yang sebati dengan masyarakat majmuk di negara ini. Masyarakat berbudaya keilmuan akan menjadi pemimpin dan ikutan dunia. Tidak wajar kita menyalahkan anak-anak remaja di sekolah yang leka dengan program-program hiburan jika budaya ilmu tidak dibentukkan dan dibajai di sekolah. Kajian yang pernah dijalankan oleh Institut Integriti Nasional mengenai gejala rasuah dan korupsi dalam kalangan remaja mendapati sepertiga daripada sample kajiannya menyatakan kesediaan untuk menerima rasuah. Kenapakah hal ini berlaku? Sebabnya, ilmu pengetahuan kini menjadi komoditi yang tidak ubah seperti barang dagangan.
Ayat judul/penegasan - Hal ini bererti bahawa proses pembelajaran di institusi pengajian pada semua peringkat hanya memenuhi keperluan kebendaan semata-mata.
3) Penghujahan dalam Karangan
Salah satu aspek penting yang dapat menentukan keberkesanan sesebuah karangan ialah penghujahan. Penghujahan ialah unsur pengembangan isi yang sangat penting sehingga dapat dikatakan bahawa tanpa unsur ini pengembangan isi tidak akan sempurna. Aspek ini juga dapat menentukan sama ada sesebuah karangan itu dapat menarik minat pembaca. Cara penghujahan yang baik dapat menguja pembaca untuk meneruskan pembacaan, sebaliknya cara penghujahan yang lemah dapat membantutkan minat mereka.
Barang kali tidak terlalu sukar untuk mencari isi dan menyusun isi tersebut mengikut turutan keutamaan dan/atau lojik (organisasi karangan). Walau bagaimanapun, isi yang banyak dan tersusun tidak akan berguna jika ia tidak dapat dikembangkan dengan baik. Kebanyakan kelemahan karangan bukan kerana kekurangan isi dan kecelaruan organisasi, tetapi kerana isi tidak dapat dikembangkan dengan baik, khususnya dari aspek penghujahan.
Terdapat beberapa kelemahan utama dari aspek penghujahan isi yang perlu dilelakkan untuk menghasilkan sebuah karangan yang berkesan.
a) Hujah Palsu
Hujah palsu ialah hujah yang mengemukakan alasan yang tidak relevan tetapi kelihatan benar dan dapat menyelewengkan kebenaran. Ringkasnya hujah palsu ialah hujah yang dapat membenarkan kepalsuan / memalsukan kebenaran. Sebagai contoh perhatikan hujah yang berikut:
“Masalah pengangguran negara ini tidak serius kerana masalah pengangguran negara lain seperti Bangladesh adalah lebih serius.”
Membuat perbandingan dengan pihak/negara lain bukanlah cara yang tepat untuk mengukur keseriusan sesuatu masalah. Kita seharusnya mempunyai kayu ukur sendiri untuk melakukannya. Dalam masalah pengangguran, kayu ukur yang biasa digunakan ialah peratusan tenaga kerja yang tidak bekerja kerana kekurangan peluang pekerjaan. Kalau kita menetapkan 5% sebagai tahap maksimum kadar pengangguran yang dapat diterima, maka masalah pengangguran dianggap serius jika kadar pengangguran semasa melebihi kadar yang ditetapkan itu. Ringkasnya, masalah serius yang dihadapi tidak akan menjadi tidak serius hanya kerana ada pihak/negara lain yang menghadapi masalah tersebut pada tahap yang lebih serius.
Selain itu, beberapa hal lain seperti kualiti penganggur juga perlu diambil kira. Kalau sebahagian besar penganggur terdiri daripada pemegang ijazah, maka tidak dapatlah dikatakan bahawa masalah pengangguran di negara ini tidak serius.
Untuk menyatakan bahawa masalah pengangguran di negara ini tidak atau kurang serius, penghujahan yang sepatutnya dikemukakan adalah seperti yang berikut:
“Masalah pengangguran yang dihadapi oleh negara ini tidak serius kerana ia masih berada di bawah tahap yang ditetapkan. Walau bagaimanapun, perlu juga diakui bahawa sesuatu harus dilakukan kerana kadar pengangguran dalam kalangan graduan semakin meningkat tahun demi tahun.”
Penghujahan ini dapat menunjukkan kematangan dan penguasaan pengarang terhadap isu yang dibincangkan. Ia menunjukkan bahawa pengarang mengetahui cara pengukuran tahap pengangguran. Selain itu ia juga menunjukkan bahawa pengarang mengetahui bahawa pengangguran dalam kelas menengah/elit masyarakat merupakan masalah yang tidak boleh diabaikan.
Renungkan kecacatan/kepalsuan hujah ini.
“Tidak semestinya orang (Melayu/Malaysia) yang berbahasa Inggeris tidak mempunyai semangat kebangsaan. Sebaliknya, tidak semestinya orang yang berbahasa Melayu mempunyai semangat kebangsaan.”
b) Hujah Cetek/Dangkal
Hujah cetek ialah hujah yang mengemukakan alasan remeh-temeh dan mengetepikan alasan yang penting/kukuh. Sebagai contoh perhatikan hujah yang berikut:
“Kita mesti menjaga kebersihan negara kita supaya dipandang tinggi oleh negara-negara barat.”
‘Dipandang tinggi oleh negara-negara barat’ bukanlah alasan yang penting/ kukuh untuk kita menjaga kebersihan. Ada banyak alasan lain yang patut kita jadikan pendorong untuk menjaga kebersihan. Antaranya adalah alasan kesihatan iaitu kebersihan dapat menjamin kesihatan dan keceriaan hidup. Contoh penghujahan yang lebih baik adalah seperti yang berikut:
“Kita mesti menjaga kebersihan negara kita kerana ia merupakan unsur yang sangat penting yang dapat menjamin kesihatan dan keceriaan hidup kita.”
c) Hujah Melompat/Melampau
Hujah melompat ialah hujah yang terus menuju kepada kesimpulan dengan mengetepikan urutan hujah yang membawa kepada kesimpulan tersebut. Sebagai contoh perhatikan hujah yang berikut:
“Kita mesti menjaga kebersihan negara kita untuk mencapai matlamat Wawasan 2020.”
Barang kali sukar untuk kita membayangkan hubungan antara menjaga kebersihan negara dengan pencapaian matlamat Wawasan 2020. Hal ini disebabkan terdapat urutan hujah yang telah diabaikan. Urutan hujah tersebut ialah negara yang bersih dapat menjamin kesihatan rakyat. Selanjutnya, rakyat yang sihat dapat melaksanakan tanggungjawab mereka dengan baik dan keadaan ini akan memberikan sumbangan kepada peningkatan produktiviti negara. Faktor peningkatan produktiviti inilah yang dapat membantu ke arah pencapaian matlamat Wawasan 2020.
Hujah seperti ini juga dikatakan hujah melampau kerana adalah sangat keterlaluan untuk menyatakan bahawa matlamat menjadi negara maju dapat dicapai dengan hanya menjaga kebersihan. Penjagaan kebersihan hanyalah salah satu prasyarat (daripada berpuluh-puluh prasyarat) untuk menjadi negara maju. Walau bagaimanapun, penghujahan ini tidak membayangkan adanya prasyarat-prasyarat lain tersebut. Adalah lebih baik jika penghujahan seperti yang berikut dikemukakan:
“Kita mesti menjaga kebersihan negara ini kerana penjagaan kebersihan merupakan salah satu prasyarat untuk menjadi negara maju dan seterusnya mencapai matlamat Wawasan 2020.”
d) Hujah Songsang
Hujah songsang berlaku disebabkan kegagalan membezakan ‘sebab’ dengan ‘akibat’ sesuatu masalah/fenomena. Dengan kata lain, ‘sebab’ telah disalahkenalpasti sebagai ‘akibat’ sementara ‘akibat’ disalahkenalpasti sebagai ‘sebab’. Sebagai contoh, antara ‘ponteng sekolah’ dengan ‘kurang minat belajar’, yang manakah ‘sebab’ dan yang mana pula ‘akibat’.
Hujah yang lazim dikemukakan ialah “pelajar ponteng sekolah kerana kurang minat belajar”. Dengan kata lain, ‘kurang minat belajar’ menjdi sebab pelajar ‘ponteng sekolah’ (akibat). Hujah ini tidak salah tetapi perlu juga diambil perhatian bahawa perkara sebaliknya boleh juga berlaku, iaitu pelajar hilang minat belajar (asalnya minat belajar) setelah terjebak dalam kegiatan ponteng sekolah. Dalam situasi ini ‘ponteng sekolah’ menjadi ‘sebab’ manakala ‘tidak minat belajar’ (akibat).
Kebolehan mengenalpasti ‘sebab’ dan ‘akibat’ sesuatu masalah penting dalam penyelesaian masalah berkenaan. Kebanyakan masalah yang tidak dapat diatasi berpunca daripada kegagalan mengenalpasti ‘sebab’ dan ‘akibat’ masalah berkenaan.
Rabu, 24 September 2008
Isnin, 22 September 2008
Ayat (Sintaks)
Sintaksis – kajian berkenaan binaan/struktur ayat.
Definisi
Ayat ialah struktur (susunan perkataan) yang mengandungi topik cerita (subjek) dan cerita mengenai topik tersebut (predikat), serta mempunyai makna yang lengkap dan logik.
Unsur/Komponen Ayat
Sesuatu ayat mesti mengandungi subjek dan predikat. Dalam struktur dasarnya, ayat terbentuk daripada susunan subjek diikuti oleh predikat.
Ayat → subjek + predikat
Contoh: Siti + membaca buku di dalam biliknya.
Siti - subjek.
Membaca buku di dalam biliknya - predikat.
Selain subjek dan predikat, sesuatu ayat mungkin juga mengandungi objek, pelengkap dan keterangan/penerang. Objek ialah unsur yang hadir selepas frasa kerja transitif. Oleh itu, objek ialah sebahagian daripada predikat.
Contoh: Ali + memukul ular itu.
Ali - subjek
Memukul ular itu - predikat
Memukul - frasa kerja transitif
Ular itu - objek
Pelengkap pula ialah unsur yang hadir selepas sesetengah frasa kerja tak transitif. Oleh itu, pelengkap juga ialah sebahagian daripada predikat.
Contoh: Siti + pergi ke sekolah.
Siti - subjek
Pergi ke sekolah – predikat
Pergi - frasa kerja tak transitif
Ke sekolah - pelengkap
Keterangan boleh hadir dalam pelbagai posisi ayat tetapi ia boleh dibahagikan kepada dua kategori utama, iaitu keterangan subjek dan katerangan predikat. Keterangan subjek hadir sebelum/selepas subjek dan membentuk sebahagian daripada subjek.
Contoh: Seorang pelajar + dipilih untuk menyertai program itu.
Seorang pelajar - subjek
Seorang - keterangan (bilangan)
Contoh: Pelajar itu + dipilih untuk menyertai program tersebut.
Pelajar itu - subjek
Itu - keterangan (ketentuan)
Contoh: Dua orang pelajar USM + dipilih untuk menyertai program itu.
Dua orang pelajar USM - subjek
Dua orang - keterangan (bilangan dan penjodoh bilangan)
USM - keterangan (pemilik)
Keterangan predikat dapat dibahagikan kepada beberapa subkategori. Antaranya adalah keterangan frasa kerja (adverba), keterangan FN objek dan keterangan pelengkap.
(1) a. Siti menelaah bersungguh-sungguh pelajarannya..
b. Siti membaca novel kegemarannya.
c. Dia menjadi pensyarah universiti.
Dalam (1a), frasa “bersungguh-sungguh” ialah keterangan bagi frasa kerja “menelaah”. Dalam (1b), frasa “kegemarannya” ialah keterangan bagi FN objek “novel”. Dalam (1c), frasa “universiti” ialah keterangan frasa nama pelengkap “pensyarah”. Ayat asalnya adalah seperti yang berikut:
(1) a’. Siti menelaah pelajarannya..
b’. Siti membaca novel.
c’. Dia menjadi pensyarah.
Jenis-jenis Ayat
Pada umumnya terdapat dua jenis ayat sahaja iaitu ayat dasar dan ayat terbitan.
Ayat Dasar
Ayat yang belum melalui proses transformasi, iaitu penyisipan/penambahan, pengguguran atau pergerakan unsur (perkataan/frasa/klausa). Ia ialah ayat asal yang daripadanya diterbitkan ayat jenis lain (ayat terbitan).
Ada empat pola ayat dasar (berdasarkan susunan subjek + predikat).
a) FN + FN
Siti + guru.
b) FN + FAdjektif
Siti + pandai.
c) FN + FSN (sendi nama)
Siti + di dalam bilik.
d) FN + FKerja
Siti + tidur.
Ayat Terbitan
Ayat terbitan diterbitkan daripada ayat dasar melalui mana-mana proses transformasi. Dari segi bilangan klausa yang terdapat di dalamnya, ayat terbitan dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu ayat tunggal dan ayat majmuk. Dari segi tujuan pula, ayat terbitan dapat dibahagikan kepada beberapa jenis. Antaranya adalah penyata, ayat soal, ayat perintah dan ayat seru.
a) Ayat Tunggal
Ayat yang mengandungi satu klausa/ayat sahaja.
Contoh: Siti guru sekolah rendah.
Siti tidur di dalam biliknya.
b) Ayat Majmuk
Ayat yang mengandungi dua atau lebih klausa di dalamnya. Berdasarkan status klausa
yang menganggotainya, ayat majmuk dapat dibahagikan kepada tiga jenis, iaitu
gabungan, pancangan dan campuran.
i) Ayat majmuk gabungan
Ayat yang mengandungi dua atau lebih ayat/klausa yang sama taraf (tiada
ayat/klausa induk). Sebagai contoh, enam ayat yang berikut boleh digabungkan
menjadi satu ayat majmuk.
1. Dia pandai menyanyi.
2. Dia pandai berlakon.
3. Dia pandai menggubah lagu.
4. Dia pandai mengarah filem.
5. Dia pandai menulis skrip.
6. Dia pandai berlawak.
Ayat majmuk: Dia pandai menyanyi, berlakon, menggubah lagu, mengarah filem,
menulis skrip dan berlawak.
ii) Ayat majmuk pancangan
Ayat yang mengandungi dua ayat yang tidak sama taraf (satu ayat induk dan satu
lagi ayat kecil / klausa).
Nota: Ayat induk ialah ayat yang wujud secara bebas (tidak bergantung pada kewujudan
ayat lain) sementara ayat kecil ialah ayat yang wujud secara terikat (kewujudannya
bergantung pada kewujudan ayat induk).
Dari segi jenis kata hubung yang berfungsi menghubungkan klausa induk dengan
klausa kecil di dalamnya, ayat majmuk pancangan dapat dibahagikan kepada dua
jenis, iaitu komplemen dan relatif.
i) Ayat majmuk pancangan komplemen (”bahawa”, ”supaya”/”agar”)
Dia menegaskan bahawa kejayaannya dicapai melalui usaha dan pengorbanan.
Ayat induk : Dia menegaskan ”sesuatu”.
Ayat kecil : bahawa kejayaannya dicapai melalui usaha dan pengorbanan.
Perhatikan: Kewujudan ayat kecil ”bahawa kejayaannya dicapai melalui usaha
dan pengorbanan” adalah terikat dengan kewujudan ayat induk ”dia
menegaskan sesuatu”.
ii) Ayat majmuk pancangan relatif (”yang”)
Orang yang meminjam buku itu (ialah) Ali.
Ayat induk : Orang meminjam buku itu.
Ayat kecil : Orang itu (ialah) Ali.
iii) Ayat Majmuk Campuran
Ayat yang mengandungi dua atau lebih ayat pelbagai jenis.
Contoh: Ali membaca buku tetapi kawan-kawannya yang keletihan telah tidur
nyenyak di dalam bilik masing-masing.
Ali membaca buku. – ayat dasar.
Kawan-kawannya yang keletihan .... – ayat majmuk pancangan relatif.
Proses Penerbitan Ayat
Terdapat tiga proses penerbitan ayat, iaitu penambahan/penyisipan, pengguguran dan penyusunan semula/pemindahan unsur. Dalam bahagian ini akan dibincangkan proses yang dapat menerbitkan ayat yang posisi pangkalnya tidak diisi oleh frasa nama. Dengan kata lain, ayat yang tidak bermula dengan frasa nama. Hal ini perlu dijelaskan kerana ada orang berpandangan bahawa sesetengah jenis perkataan/frasa, misalnya kata tunjuk dan frasa sendi nama, tidak boleh mengisi posisi ini.
Nota: Istilah yang biasa digunakan untuk proses penerbitan ayat ialah proses sintaksis
atau transformasi.
a) Ayat bermula dengan FK, FA dan FSN
Proses transformasi yang dapat menjana ayat seperti ini ialah penyusunan semula urutan subjek dan predikat. Dalam proses ini, seluruh predikat atau sebahagian unsurnya akan dipindahkan ke pangkal ayat, lalu mengubah pola ayat menjadi predikat + subjek atau predikat (sebahagian) + subjek + predikat (sebahagian). Oleh sebab predikat ayat mungkin terdiri daripada frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) atau frasa sendi nama (FSN), ayat yang terjana akan bermula dengan jenis frasa ini.
(2) a. Berdamai juga mereka akhirnya.
b. Sungguh indah pemandangan di pantai ini.
c. Di sinilah rumah saya.
Ayat (2a) bermula dengan FK ”berdamai”, ayat (2b) bermula dengan FA ”sungguh indah” dan ayat (2c) bermula dengan FSN ”disinilah”. Ayat (2a) diterbitkan melalui pemindahan sebahagian unsur predikat ”berdamai juga akhirnya” manakala ayat (2b) dan (2c) diterbitkan melalui pemindahan seluruh predikat. Ayat asalnya adalah seperti yang berikut:
(2) a’. Mereka berdamai juga akhirnya.
b’. Pemandangan di pantai ini sungguh indah.
c’. Rumah saya di sinilah.
Nota: Oleh sebab ayat yang melalui proses transformasi penyusunan semula ini
berstruktur terbalik, iaitu predikat + subjek, ia juga dikenali sebagai ayat songsang.
Proses yang menerbitkannya dikenali juga sebagai penyongsangan ayat.
b) Ayat bermula dengan kata kerja, kata adjektif, kata tunjuk dan kata hubung
Proses transformasi yang dapat menjana ayat seperti ini ialah pengguguran perkataan. Dalam proses ini, perkataan yang menjadi inti bagi FN yang berfungsi sebagai subjek sesuatu ayat digugurkan, meninggalkan unsur keterangan bagi FN berkenaan untuk mengisi posisi subjek ayat. Oleh sebab keterangan bagi sesuatu FN boleh terdiri daripada KK, KA, kata tunjuk atau kata hubung, ayat yang terjana akan bermula dengan jenis perkataan ini.
(3) a. Membaca meluaskan pengetahuan.
b. Putih melambangkan kesucian dan keikhlasan.
c. Itu menara Kuala Lumpur.
d. Yang tinggi itu menara Kuala Lumpur.
Semua ayat (3a-d) telah melalui pengguguran kata nama yang menjadi inti FN subjek. Dalam ayat (3a), KN yang digugurkan ialah ”hobi” (daripada FN ”hobi membaca”). Dalam ayat (3b) KN yang digugurkan ialah ”warna” (daripada FN ”warna putih”).
Dalam ayat (3c), KN yang digugurkan ialah ”bangunan” (daripada FN ”bangunan itu”). Perlu dijelaskan bahawa FN bentuk ini hanya boleh melalui pengguguran KN inti jika predikat ayat ialah FN (”menara Kuala Lumpur” ialah FN). Jika tidak, ayat (4a’) dan (4b’) yang dijana tidak gramatis.
(4) a. Bangunan itu sangat cantik.
a’. *Itu sangat cantik.
b. Bangunan itu di Kuala Lumpur.
b’. *Itu di Kuala lumpur.
Pengguguran KN ”bangunan” daripada FN ”bangunan itu” menyebabkan ayat yang dijana tidak gramatis kerana predikat ayat berkenaan ialah FA ”sangat cantik (4a) dan FSN ”di Kuala Lumpur” (4b).
Dalam ayat (3d) KN yang digugurkan ialah ”bangunan” (daripada FN ”bangunan yang tinggi itu”). Perlu dijelaskan bahawa FN bentuk ini hanya boleh melalui pengguguran KN inti jika predikat ayat ialah FN (”menara Kuala Lumpur” ialah FN). Jika tidak, ayat (5a’) dan (5b’) yang dijana tidak gramatis.
(5) a. Bangunan yang tinggi itu sangat cantik.
a’. *Yang tinggi itu sangat cantik.
b. Bangunan yang tinggi itu di Kuala Lumpur.
b’. *Yang tinggi itu di Kuala lumpur.
Pengguguran KN ”bangunan” daripada FN ”bangunan yang tinggi itu” menyebabkan ayat yang dijana tidak gramatis kerana predikat ayat berkenaan ialah FA ”sangat cantik (5a) dan FSN ”di Kuala Lumpur” (5b).
Ayat asal bagi (3a-d) adalah seperti yang berikut:
(3) a’. Hobi membaca meluaskan pengetahuan.
b’. Warna putih melambangkan kesucian dan keikhlasan.
c’. Bangunan itu menara Kuala Lumpur.
d’. Bangunan yang tinggi itu menara Kuala Lumpur.
Definisi
Ayat ialah struktur (susunan perkataan) yang mengandungi topik cerita (subjek) dan cerita mengenai topik tersebut (predikat), serta mempunyai makna yang lengkap dan logik.
Unsur/Komponen Ayat
Sesuatu ayat mesti mengandungi subjek dan predikat. Dalam struktur dasarnya, ayat terbentuk daripada susunan subjek diikuti oleh predikat.
Ayat → subjek + predikat
Contoh: Siti + membaca buku di dalam biliknya.
Siti - subjek.
Membaca buku di dalam biliknya - predikat.
Selain subjek dan predikat, sesuatu ayat mungkin juga mengandungi objek, pelengkap dan keterangan/penerang. Objek ialah unsur yang hadir selepas frasa kerja transitif. Oleh itu, objek ialah sebahagian daripada predikat.
Contoh: Ali + memukul ular itu.
Ali - subjek
Memukul ular itu - predikat
Memukul - frasa kerja transitif
Ular itu - objek
Pelengkap pula ialah unsur yang hadir selepas sesetengah frasa kerja tak transitif. Oleh itu, pelengkap juga ialah sebahagian daripada predikat.
Contoh: Siti + pergi ke sekolah.
Siti - subjek
Pergi ke sekolah – predikat
Pergi - frasa kerja tak transitif
Ke sekolah - pelengkap
Keterangan boleh hadir dalam pelbagai posisi ayat tetapi ia boleh dibahagikan kepada dua kategori utama, iaitu keterangan subjek dan katerangan predikat. Keterangan subjek hadir sebelum/selepas subjek dan membentuk sebahagian daripada subjek.
Contoh: Seorang pelajar + dipilih untuk menyertai program itu.
Seorang pelajar - subjek
Seorang - keterangan (bilangan)
Contoh: Pelajar itu + dipilih untuk menyertai program tersebut.
Pelajar itu - subjek
Itu - keterangan (ketentuan)
Contoh: Dua orang pelajar USM + dipilih untuk menyertai program itu.
Dua orang pelajar USM - subjek
Dua orang - keterangan (bilangan dan penjodoh bilangan)
USM - keterangan (pemilik)
Keterangan predikat dapat dibahagikan kepada beberapa subkategori. Antaranya adalah keterangan frasa kerja (adverba), keterangan FN objek dan keterangan pelengkap.
(1) a. Siti menelaah bersungguh-sungguh pelajarannya..
b. Siti membaca novel kegemarannya.
c. Dia menjadi pensyarah universiti.
Dalam (1a), frasa “bersungguh-sungguh” ialah keterangan bagi frasa kerja “menelaah”. Dalam (1b), frasa “kegemarannya” ialah keterangan bagi FN objek “novel”. Dalam (1c), frasa “universiti” ialah keterangan frasa nama pelengkap “pensyarah”. Ayat asalnya adalah seperti yang berikut:
(1) a’. Siti menelaah pelajarannya..
b’. Siti membaca novel.
c’. Dia menjadi pensyarah.
Jenis-jenis Ayat
Pada umumnya terdapat dua jenis ayat sahaja iaitu ayat dasar dan ayat terbitan.
Ayat Dasar
Ayat yang belum melalui proses transformasi, iaitu penyisipan/penambahan, pengguguran atau pergerakan unsur (perkataan/frasa/klausa). Ia ialah ayat asal yang daripadanya diterbitkan ayat jenis lain (ayat terbitan).
Ada empat pola ayat dasar (berdasarkan susunan subjek + predikat).
a) FN + FN
Siti + guru.
b) FN + FAdjektif
Siti + pandai.
c) FN + FSN (sendi nama)
Siti + di dalam bilik.
d) FN + FKerja
Siti + tidur.
Ayat Terbitan
Ayat terbitan diterbitkan daripada ayat dasar melalui mana-mana proses transformasi. Dari segi bilangan klausa yang terdapat di dalamnya, ayat terbitan dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu ayat tunggal dan ayat majmuk. Dari segi tujuan pula, ayat terbitan dapat dibahagikan kepada beberapa jenis. Antaranya adalah penyata, ayat soal, ayat perintah dan ayat seru.
a) Ayat Tunggal
Ayat yang mengandungi satu klausa/ayat sahaja.
Contoh: Siti guru sekolah rendah.
Siti tidur di dalam biliknya.
b) Ayat Majmuk
Ayat yang mengandungi dua atau lebih klausa di dalamnya. Berdasarkan status klausa
yang menganggotainya, ayat majmuk dapat dibahagikan kepada tiga jenis, iaitu
gabungan, pancangan dan campuran.
i) Ayat majmuk gabungan
Ayat yang mengandungi dua atau lebih ayat/klausa yang sama taraf (tiada
ayat/klausa induk). Sebagai contoh, enam ayat yang berikut boleh digabungkan
menjadi satu ayat majmuk.
1. Dia pandai menyanyi.
2. Dia pandai berlakon.
3. Dia pandai menggubah lagu.
4. Dia pandai mengarah filem.
5. Dia pandai menulis skrip.
6. Dia pandai berlawak.
Ayat majmuk: Dia pandai menyanyi, berlakon, menggubah lagu, mengarah filem,
menulis skrip dan berlawak.
ii) Ayat majmuk pancangan
Ayat yang mengandungi dua ayat yang tidak sama taraf (satu ayat induk dan satu
lagi ayat kecil / klausa).
Nota: Ayat induk ialah ayat yang wujud secara bebas (tidak bergantung pada kewujudan
ayat lain) sementara ayat kecil ialah ayat yang wujud secara terikat (kewujudannya
bergantung pada kewujudan ayat induk).
Dari segi jenis kata hubung yang berfungsi menghubungkan klausa induk dengan
klausa kecil di dalamnya, ayat majmuk pancangan dapat dibahagikan kepada dua
jenis, iaitu komplemen dan relatif.
i) Ayat majmuk pancangan komplemen (”bahawa”, ”supaya”/”agar”)
Dia menegaskan bahawa kejayaannya dicapai melalui usaha dan pengorbanan.
Ayat induk : Dia menegaskan ”sesuatu”.
Ayat kecil : bahawa kejayaannya dicapai melalui usaha dan pengorbanan.
Perhatikan: Kewujudan ayat kecil ”bahawa kejayaannya dicapai melalui usaha
dan pengorbanan” adalah terikat dengan kewujudan ayat induk ”dia
menegaskan sesuatu”.
ii) Ayat majmuk pancangan relatif (”yang”)
Orang yang meminjam buku itu (ialah) Ali.
Ayat induk : Orang meminjam buku itu.
Ayat kecil : Orang itu (ialah) Ali.
iii) Ayat Majmuk Campuran
Ayat yang mengandungi dua atau lebih ayat pelbagai jenis.
Contoh: Ali membaca buku tetapi kawan-kawannya yang keletihan telah tidur
nyenyak di dalam bilik masing-masing.
Ali membaca buku. – ayat dasar.
Kawan-kawannya yang keletihan .... – ayat majmuk pancangan relatif.
Proses Penerbitan Ayat
Terdapat tiga proses penerbitan ayat, iaitu penambahan/penyisipan, pengguguran dan penyusunan semula/pemindahan unsur. Dalam bahagian ini akan dibincangkan proses yang dapat menerbitkan ayat yang posisi pangkalnya tidak diisi oleh frasa nama. Dengan kata lain, ayat yang tidak bermula dengan frasa nama. Hal ini perlu dijelaskan kerana ada orang berpandangan bahawa sesetengah jenis perkataan/frasa, misalnya kata tunjuk dan frasa sendi nama, tidak boleh mengisi posisi ini.
Nota: Istilah yang biasa digunakan untuk proses penerbitan ayat ialah proses sintaksis
atau transformasi.
a) Ayat bermula dengan FK, FA dan FSN
Proses transformasi yang dapat menjana ayat seperti ini ialah penyusunan semula urutan subjek dan predikat. Dalam proses ini, seluruh predikat atau sebahagian unsurnya akan dipindahkan ke pangkal ayat, lalu mengubah pola ayat menjadi predikat + subjek atau predikat (sebahagian) + subjek + predikat (sebahagian). Oleh sebab predikat ayat mungkin terdiri daripada frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) atau frasa sendi nama (FSN), ayat yang terjana akan bermula dengan jenis frasa ini.
(2) a. Berdamai juga mereka akhirnya.
b. Sungguh indah pemandangan di pantai ini.
c. Di sinilah rumah saya.
Ayat (2a) bermula dengan FK ”berdamai”, ayat (2b) bermula dengan FA ”sungguh indah” dan ayat (2c) bermula dengan FSN ”disinilah”. Ayat (2a) diterbitkan melalui pemindahan sebahagian unsur predikat ”berdamai juga akhirnya” manakala ayat (2b) dan (2c) diterbitkan melalui pemindahan seluruh predikat. Ayat asalnya adalah seperti yang berikut:
(2) a’. Mereka berdamai juga akhirnya.
b’. Pemandangan di pantai ini sungguh indah.
c’. Rumah saya di sinilah.
Nota: Oleh sebab ayat yang melalui proses transformasi penyusunan semula ini
berstruktur terbalik, iaitu predikat + subjek, ia juga dikenali sebagai ayat songsang.
Proses yang menerbitkannya dikenali juga sebagai penyongsangan ayat.
b) Ayat bermula dengan kata kerja, kata adjektif, kata tunjuk dan kata hubung
Proses transformasi yang dapat menjana ayat seperti ini ialah pengguguran perkataan. Dalam proses ini, perkataan yang menjadi inti bagi FN yang berfungsi sebagai subjek sesuatu ayat digugurkan, meninggalkan unsur keterangan bagi FN berkenaan untuk mengisi posisi subjek ayat. Oleh sebab keterangan bagi sesuatu FN boleh terdiri daripada KK, KA, kata tunjuk atau kata hubung, ayat yang terjana akan bermula dengan jenis perkataan ini.
(3) a. Membaca meluaskan pengetahuan.
b. Putih melambangkan kesucian dan keikhlasan.
c. Itu menara Kuala Lumpur.
d. Yang tinggi itu menara Kuala Lumpur.
Semua ayat (3a-d) telah melalui pengguguran kata nama yang menjadi inti FN subjek. Dalam ayat (3a), KN yang digugurkan ialah ”hobi” (daripada FN ”hobi membaca”). Dalam ayat (3b) KN yang digugurkan ialah ”warna” (daripada FN ”warna putih”).
Dalam ayat (3c), KN yang digugurkan ialah ”bangunan” (daripada FN ”bangunan itu”). Perlu dijelaskan bahawa FN bentuk ini hanya boleh melalui pengguguran KN inti jika predikat ayat ialah FN (”menara Kuala Lumpur” ialah FN). Jika tidak, ayat (4a’) dan (4b’) yang dijana tidak gramatis.
(4) a. Bangunan itu sangat cantik.
a’. *Itu sangat cantik.
b. Bangunan itu di Kuala Lumpur.
b’. *Itu di Kuala lumpur.
Pengguguran KN ”bangunan” daripada FN ”bangunan itu” menyebabkan ayat yang dijana tidak gramatis kerana predikat ayat berkenaan ialah FA ”sangat cantik (4a) dan FSN ”di Kuala Lumpur” (4b).
Dalam ayat (3d) KN yang digugurkan ialah ”bangunan” (daripada FN ”bangunan yang tinggi itu”). Perlu dijelaskan bahawa FN bentuk ini hanya boleh melalui pengguguran KN inti jika predikat ayat ialah FN (”menara Kuala Lumpur” ialah FN). Jika tidak, ayat (5a’) dan (5b’) yang dijana tidak gramatis.
(5) a. Bangunan yang tinggi itu sangat cantik.
a’. *Yang tinggi itu sangat cantik.
b. Bangunan yang tinggi itu di Kuala Lumpur.
b’. *Yang tinggi itu di Kuala lumpur.
Pengguguran KN ”bangunan” daripada FN ”bangunan yang tinggi itu” menyebabkan ayat yang dijana tidak gramatis kerana predikat ayat berkenaan ialah FA ”sangat cantik (5a) dan FSN ”di Kuala Lumpur” (5b).
Ayat asal bagi (3a-d) adalah seperti yang berikut:
(3) a’. Hobi membaca meluaskan pengetahuan.
b’. Warna putih melambangkan kesucian dan keikhlasan.
c’. Bangunan itu menara Kuala Lumpur.
d’. Bangunan yang tinggi itu menara Kuala Lumpur.
Selasa, 2 September 2008
Makna Imbuhan Akhiran pada KKT
Terdapat dua imbuhan akhiran dalam pembentukan sesuatu kata kerja transitif (KKT), iaitu +i dan +kan. Imbuhan akhiran ini mendokong maksud tertentu. Makna ini bergantung pada jenis sesuatu KKT (sama asal atau terbitan). Bagi KKT terbitan, makna ini juga bergantung pada jenis kata dasar (sama ada kata nama (KN), kata adjektif (KA) atau kata kerja tak transitif (KKTT)) yang daripadanya KKT berkenaan diterbitkan. Nota ini akan menghuraikan makna yang didokong oleh kedua-dua imbuhan ini bagi setiap kategori KKT.
Nota: Satu lagi imbuhan akhiran dalam pembentukan sesuatu KKT, iaitu +per, adalah
sama dengan +kan.
Makna imbuhan akhiran +i pada KKT asal
Menunjukkan perbuatan dilakukan berulang-ulang / bersungguh-sungguh.
Contoh : Ali memukuli ular itu.
Maksud : Ali memukul ular itu berkali-kali/bersungguh-sungguh.
Makna imbuhan akhiran +kan pada KKT asal
a) Makna ”benefaktif”, iaitu objek tepat ayat mendapat faedah daripada perbuatan.
Contoh : Siti membacakan adiknya buku cerita.
Maksud : Objek tepat ayat, iaitu ”adiknya”, mendapat faedah daripada perbuatan
”membacakan”.
b) Objek ayat ialah alat untuk melakukan perbuatan
Contoh : Siti menguiskan ranting kayu ke pasir pantai.
Maksud : Objek ayat, iaitu ”ranting kayu”, ialah alat untuk melakukan perbuatan
”menguiskan”.
Makna imbuhan akhiran +i pada KKT yang diterbitkan daripada KN
a) Meletakkan / membubuh
Contoh : Siti menggarami ikan.
Maksud : Siti meletakkan garam pada ikan.
b) Menjadi
Contoh : Parameswara merajai Melaka.
Maksud : Parameswara menjadi raja Melaka.
c) Memberi
Contoh : Siti menghadiahi ibunya seutas kalung emas.
Maksud : Siti memberi ibunya hadiah seutas kalung emas.
Makna imbuhan akhiran +kan pada KKT yang diterbitkan daripada KN
a) Makna ”kausatif” atau menjadikan
Contoh : Rakyat Melaka merajakan Parameswara.
Maksud : Rakyat Melaka menjadikan Parameswara raja.
b) Memasukkan
Contoh : Pak Wan menyekolahkan anak-anaknya.
Maksud : Pak Wan memasukkan anak-anaknya ke sekolah.
Makna imbuhan akhiran +i pada KKT yang diterbitkan daripada KA
a) Subjek ayat ialah ”pemangkin”, iaitu dengan sifat tertentu (termasuk warna) yang ada
padanya, ia boleh mengenakan sifat tersebut pada pihak lain (objek ayat).
Contoh : Salji memutihi puncak gunung Fuji.
Maksud : Subjek ayat, iaitu ”salji”, ialah pemangkin yang mempunyai sifat (warna)
putih dan ia mengenakan warna itu pada objek ayat, iaitu ”puncak
gunung Fuji”.
Makna imbuhan akhiran +kan pada KKT yang diterbitkan daripada KA
a) Subjek ayat ialah ”agen”, iaitu perbuatan/tindakannya menyebabkan objek ayat
berubah dari segi sifat.
Contoh : Ali memutihkan kasutnya dengan kapur.
Maksud : Subjek ayat, iaitu ”Ali”, ialah agen yang memutihkan kasut.
Nota: Perbezaan ”agen” dengan ”pemangkin” ialah ia (agen) tidak mempunyai sifat
tertentu yang kerana sifatnya itu, sifat objek ayat berubah.
Makna imbuhan akhiran +i pada KKT yang diterbitkan daripada KKTT
a) Subjek ayat yang melakukan perbuatan berkenaan.
Contoh : Ali memasuki kotak itu.
Maksud : Subjek ayat, iaitu ”Ali, yang ”masuk” ke dalam kotak.
Contoh : Dia memperisteri Siti.
Maksud : Subjek ayat, iaitu ”dia”, yang ”beristeri”. Oleh itu, ”dia” mesti lelaki.
Makna imbuhan akhiran pada KKT yang diterbitkan daripada KKTT
a) Objek ayat yang melakukan perbuatan berkenaan.
Contoh : Ali memasukkan buku-buku ke dalam kotak.
Maksud : Objek ayat, iaitu ”buku-buku”, yang ”masuk” ke dalam kotak.
Contoh : Pak Wan memperisterikan anaknya dengan Siti.
Maksud : Objek ayat, iaitu ”anaknya”, yang ”beristeri”. Oleh itu, ”anaknya” mesti
lelaki.
Nota: Satu lagi imbuhan akhiran dalam pembentukan sesuatu KKT, iaitu +per, adalah
sama dengan +kan.
Makna imbuhan akhiran +i pada KKT asal
Menunjukkan perbuatan dilakukan berulang-ulang / bersungguh-sungguh.
Contoh : Ali memukuli ular itu.
Maksud : Ali memukul ular itu berkali-kali/bersungguh-sungguh.
Makna imbuhan akhiran +kan pada KKT asal
a) Makna ”benefaktif”, iaitu objek tepat ayat mendapat faedah daripada perbuatan.
Contoh : Siti membacakan adiknya buku cerita.
Maksud : Objek tepat ayat, iaitu ”adiknya”, mendapat faedah daripada perbuatan
”membacakan”.
b) Objek ayat ialah alat untuk melakukan perbuatan
Contoh : Siti menguiskan ranting kayu ke pasir pantai.
Maksud : Objek ayat, iaitu ”ranting kayu”, ialah alat untuk melakukan perbuatan
”menguiskan”.
Makna imbuhan akhiran +i pada KKT yang diterbitkan daripada KN
a) Meletakkan / membubuh
Contoh : Siti menggarami ikan.
Maksud : Siti meletakkan garam pada ikan.
b) Menjadi
Contoh : Parameswara merajai Melaka.
Maksud : Parameswara menjadi raja Melaka.
c) Memberi
Contoh : Siti menghadiahi ibunya seutas kalung emas.
Maksud : Siti memberi ibunya hadiah seutas kalung emas.
Makna imbuhan akhiran +kan pada KKT yang diterbitkan daripada KN
a) Makna ”kausatif” atau menjadikan
Contoh : Rakyat Melaka merajakan Parameswara.
Maksud : Rakyat Melaka menjadikan Parameswara raja.
b) Memasukkan
Contoh : Pak Wan menyekolahkan anak-anaknya.
Maksud : Pak Wan memasukkan anak-anaknya ke sekolah.
Makna imbuhan akhiran +i pada KKT yang diterbitkan daripada KA
a) Subjek ayat ialah ”pemangkin”, iaitu dengan sifat tertentu (termasuk warna) yang ada
padanya, ia boleh mengenakan sifat tersebut pada pihak lain (objek ayat).
Contoh : Salji memutihi puncak gunung Fuji.
Maksud : Subjek ayat, iaitu ”salji”, ialah pemangkin yang mempunyai sifat (warna)
putih dan ia mengenakan warna itu pada objek ayat, iaitu ”puncak
gunung Fuji”.
Makna imbuhan akhiran +kan pada KKT yang diterbitkan daripada KA
a) Subjek ayat ialah ”agen”, iaitu perbuatan/tindakannya menyebabkan objek ayat
berubah dari segi sifat.
Contoh : Ali memutihkan kasutnya dengan kapur.
Maksud : Subjek ayat, iaitu ”Ali”, ialah agen yang memutihkan kasut.
Nota: Perbezaan ”agen” dengan ”pemangkin” ialah ia (agen) tidak mempunyai sifat
tertentu yang kerana sifatnya itu, sifat objek ayat berubah.
Makna imbuhan akhiran +i pada KKT yang diterbitkan daripada KKTT
a) Subjek ayat yang melakukan perbuatan berkenaan.
Contoh : Ali memasuki kotak itu.
Maksud : Subjek ayat, iaitu ”Ali, yang ”masuk” ke dalam kotak.
Contoh : Dia memperisteri Siti.
Maksud : Subjek ayat, iaitu ”dia”, yang ”beristeri”. Oleh itu, ”dia” mesti lelaki.
Makna imbuhan akhiran pada KKT yang diterbitkan daripada KKTT
a) Objek ayat yang melakukan perbuatan berkenaan.
Contoh : Ali memasukkan buku-buku ke dalam kotak.
Maksud : Objek ayat, iaitu ”buku-buku”, yang ”masuk” ke dalam kotak.
Contoh : Pak Wan memperisterikan anaknya dengan Siti.
Maksud : Objek ayat, iaitu ”anaknya”, yang ”beristeri”. Oleh itu, ”anaknya” mesti
lelaki.
Isnin, 28 Julai 2008
Latihan Terjemahan
Buckle up
Wearing a safety belt can spell the difference
between life and death, in the event of a crash
Drivers are responsible for the safety of their passengers. Any carelessness or lapse in concentration can cause death or seriuos injury to passengers. As a driver, you have the right to insist that your front and back passengers use their seat belts.
Statistics indicates that 65% of accidents happen close to the home. We never know when we may be encounter an amergency. Often enough, it may be the result of third party error. So, do not assume that it can never happen to you. It is better to be safe than sorry.
The use of the seat belts is the cheapest and the most effective way to reduce road fatalities to car drivers and their passengers. Thus, the seat belt was made mandatory for all drivers and front passengers ini 1973.
Recent findings by the Malaysian Institute of Road Safety Research (Miros) shoe that 350 lives can be saved every year if wearing rear seat belts were made compulsory and enforced.
According to the survey by Miros, only about 5% of rear seat passengers use their seat belts.
The major cause of passengers fatality is head injuries, which account for more than half of all car-related fatalities. This Usually occurs when occupants are thrown out of the vehicle or when they hit the car seta or dashboard.
An accident is not just a collison between two vehicles; there is a chain reaction that happens inside the vehicle. Bear in mind that you are traveling as fast as the cra and when the collison occurs the car stops, but you continue to travel at the same speed. In such an emergency, your seat belt is your only speed breaker.
During a collison between two vehicles, if seat belts are not used, the back passenger will be thrown against the front seat, while the front passengers will crash into the windshield. Due to the speed at which the passenger is traveling, the internal organs will collide against the skeletal frame, causing various internal injuries.
Umbrellas, heavy tools, bags and even loose change in the car can be hazardous during an accident, as these may fly and hit the passengers.
By retaining the body in the original position during a crash, front seat passengers can reduce the risk of fatal injury by 45%, and the risk of moderate to critical injury by 50%. The seat belt also help the drivers to control the car in the event of a crash, as it holds him in place.
Dipetik daripada The Star 12 September 2007
Wearing a safety belt can spell the difference
between life and death, in the event of a crash
Drivers are responsible for the safety of their passengers. Any carelessness or lapse in concentration can cause death or seriuos injury to passengers. As a driver, you have the right to insist that your front and back passengers use their seat belts.
Statistics indicates that 65% of accidents happen close to the home. We never know when we may be encounter an amergency. Often enough, it may be the result of third party error. So, do not assume that it can never happen to you. It is better to be safe than sorry.
The use of the seat belts is the cheapest and the most effective way to reduce road fatalities to car drivers and their passengers. Thus, the seat belt was made mandatory for all drivers and front passengers ini 1973.
Recent findings by the Malaysian Institute of Road Safety Research (Miros) shoe that 350 lives can be saved every year if wearing rear seat belts were made compulsory and enforced.
According to the survey by Miros, only about 5% of rear seat passengers use their seat belts.
The major cause of passengers fatality is head injuries, which account for more than half of all car-related fatalities. This Usually occurs when occupants are thrown out of the vehicle or when they hit the car seta or dashboard.
An accident is not just a collison between two vehicles; there is a chain reaction that happens inside the vehicle. Bear in mind that you are traveling as fast as the cra and when the collison occurs the car stops, but you continue to travel at the same speed. In such an emergency, your seat belt is your only speed breaker.
During a collison between two vehicles, if seat belts are not used, the back passenger will be thrown against the front seat, while the front passengers will crash into the windshield. Due to the speed at which the passenger is traveling, the internal organs will collide against the skeletal frame, causing various internal injuries.
Umbrellas, heavy tools, bags and even loose change in the car can be hazardous during an accident, as these may fly and hit the passengers.
By retaining the body in the original position during a crash, front seat passengers can reduce the risk of fatal injury by 45%, and the risk of moderate to critical injury by 50%. The seat belt also help the drivers to control the car in the event of a crash, as it holds him in place.
Dipetik daripada The Star 12 September 2007
Rabu, 23 Julai 2008
Frasa Sendi pada Pangkal Ayat
Agak aneh juga kerana masih ada pengguna bahasa yang bertanyakan soalan sama ada ayat boleh dimulai dengan frasa sendi (FS). Anehnya adalah kerana kehadiran FS pada permulaan atau pangkal ayat sebenarnya ialah fenomena biasa. Oleh itu soalan seperti ini tidak sepatutnya diajukan. Keanehan (dan juga kebimbangan) ini lebih terasa lagi kerana yang bertanya ialah pelajar institusi pengajian tinggi (IPT), yang sepatutnya sudah “matang” dalam selok-belok bahasa Melayu (BM), termasuk dalam soal tatabahasanya.
Adanya soalan seperti ini menunjukkan bahawa masih terdapat keraguan dan kekeliruan dalam kalangan pengguna bahasa, termasuk pelajar IPT, dalam hal-hal ketatabahasaan yang agak asas. Kemungkinannya ialah keraguan dan kekeliruan ini berpunca pada dua sebab yang saling berkaitan. Pertama, kefahaman yang salah bahawa ayat mesti dimulai dengan frasa nama (FN) subjek. Kedua, kefahaman yang cetek bahawa subjek ayat mesti terdiri daripada FN.
Kefahaman pertama salah kerana ayat tidak semestinya dimulai dengan FN subjek. Memang benar bahawa ayat dasar BM mesti dimulai dengan kategori frasa tersebut. Dengan kata lain konstituen subjek ayat dasar mesti diisi oleh FN. Dalam keadaan ini kategori frasa lain, termasuk FS, tidak boleh hadir pada pangkal ayat. Walau bagaimanapun dari segi penggunaan sebenar, ayat transformasi (ayat yang diterbitkan daripada ayat dasar) lebih kerap digunakan. Hal ini kerana jumlah dan kepelbagaian ayat transformasi jauh lebih besar dan rencam berbanding ayat dasar.
Proses transformasi ayat dasar inilah yang melahirkan ayat-ayat yang bermula dengan kategori frasa lain, termasuk FS. Proses transformasi yang dapat menjana ayat-ayat sebegini ialah penyongsangan, iaitu pendepanan konstituen predikat atau sebahagian daripada unsurnya ke pangkal ayat.
Tatabahasa Dewan Edisi Baharu (TDEB) ada menjelaskan proses pendepanan atau penjudulan predikat untuk membentukkan ayat songsang ini. Dalam ayat berpredikat FS, seluruh FS (berhuruf condong) berkenaan dapat dipindahkan ke pangkal ayat. Antara contoh yang diberikan oleh TDEB adalah seperti (1-3) yang berikut:
(1) a. Barang-barang itu untuk ibu.
b. Untuk ibu barang-barang itu.
(2) a. Surat itu daripada Ali.
b. Daripada Ali surat itu.
(3) a. Arahan itu kepada pekerjanya.
b. Kepada pekerjanya arahan itu.
Dalam ayat yang predikatnya mempunyai keterangan yang bermula dengan FS pula, FS (berhuruf condong) ini boleh dibawa ke pangkal ayat. Dalam hal ini, antara contoh yang diberikan oleh TDEB adalah seperti (4-6) yang berikut:
(4) a. Kaum Muslimin wajib bertawakal kepada Allah.
b. Kepada Allah kaum Muslimin wajib bertawakal.
(5) a. Encik Ali akan menghadiri kursus itu pada hujung minggu ini.
b. Pada hujung minggu ini Encik Ali akan menghadiri kursus itu.
(6) a. Pejuang-pejuang itu merempuh ke dalam kota.
b. Ke dalam kota pejuang-pejuang itu merempuh.
Begitu juga ayat yang predikatnya terdiri daripada frasa kerja (FK) tak transitif berpelengkap yang pelengkapnya terdiri daripada FS, seluruh FS (berhuruf condong) ini boleh dibawa ke pangkal ayat. Contohnya adalah seperti (7-9) yang berikut:
(7) a. Siti pergi ke sekolah.
b. Ke sekolah Siti pergi.
(8) a. Bapa berada di pejabat.
b. Di pejabat bapa berada.
(9) a. Saya berasal dari kampung.
b. Dari kampung saya berasal.
Kegramatisan (1b-3b), (4b-6b) dan (7b-9b) membukti bahawa ayat boleh dimulai dengan FS, dan hal ini bukanlah sesuatu yang luar biasa sehingga dapat menimbulkan keraguan dan kekeliruan pula.
Kefahaman kedua pula cetek kerana ia melihat FN pada strukturnya sahaja, tidak pada fungsinya. Sebenarnya kategori frasa lain, termasuk FK dan FS sendiri, dapat berfungsi sebagai FN. Sebagai FN, frasa-frasa ini dapat mengisi konstituen subjek ayat. Contoh (10-12) yang berikut, yang dikutip daripada TDEB, menunjukkan bahawa FK (berhuruf condong) dapat berfungsi sebagai FN dan mengisi konsituen subjek pada pangkal ayat.
(10) Melukis menjadi kegemarannya.
(11) Bersenam menyihatkan badan.
(12) Membaca buku membuka cakerawala.
“Melukis”, “bersenam” dan “membaca buku” bukan FK, sebaliknya ialah sebahagian FN yang inti atau kepalanya, iaitu “aktiviti”, “kegiatan” dan “budaya” telah digugurkan. Sebagai sebahagian anggota FN, “melukis”, “bersenam” dan “membaca buku” dapat mengambilalih fungsi FN sebagai subjek ayat.
(10) a. Aktiviti melukis menjadi kegemarannya.
(11) a. Kegiatan bersenam menyihatkan badan.
(12) a. Budaya membaca buku membuka cakerawala.
Dengan cara yang sama, FS dapat berfungsi sebagai FN dan seterusnya mengisi konstituen subjek pada pangkal ayat. Untuk penjelasan, perhatikan ayat (13-15) yang berikut:
(13) Untuk membantu rakyat termiskin ialah tanggungjawab kerajaan.
(14) Untuk mewujudkan budaya membaca dalam kalangan rakyat ialah matlamat kempen
itu.
(15) Untuk memahami pendiriannya adalah susah.
Sebenarnya frasa-frasa berhuruf condong dalam (13-15), iaitu “untuk membantu rakyat termiskin”, “untuk mewujudkan budaya membaca” dan “untuk memahami pendiriannya” ialah sebahagian anggota FN yang intinya iaitu “tanggungjawab”, “matlamat” dan “usaha” telah digugurkan.
(13) a. *Tanggungjawab untuk membantu rakyat termiskin ialah tanggungjawab
kerajaan.
(14) a. *Matlamat untuk mewujudkan budaya membaca dalam kalangan rakyat ialah
matlamat kempen itu.
(15) a. Usaha untuk memahami pendiriannya adalah susah.
Perhatikan bahawa ayat (13a) dan (14a) tidak gramatis bukan kerana kejanggalan FN “tanggungjawab untuk membantu rakyat termiskin” dan “matlamat untuk mewujudkan budaya membaca”, sebaliknya adalah kerana wujudnya kelewahan dalam pengulangan perkataan “tanggungjawab” dan “matlamat”. Dalam hal ini perlu juga dijelaskan bahawa oleh sebab perkataan “tanggungjawab” yang digugurkan itu adalah daripada frasa “tanggungjawab untuk membantu rakyat termiskin”, frasa inilah sebenarnya predikat ayat (13). Dengan kata lain ayat ini sebenarnya ialah ayat songsang yang ayat asalnya ialah (13b). Begitu jugalah halnya dengan ayat (14) yang merupakan songsangan ayat (14b).
(13) b. Tanggungjawab kerajaan ialah untuk membantu rakyat termiskin
(14) b. Matlamat kempen itu ialah untuk mewujudkan budaya membaca dalam kalangan
rakyat.
Walau bagaimanapun ada pihak berpendapat bahawa ayat (13-15), (15a) dan (13b-14b) tidak gramatis kerana KS “untuk” tidak perlu hadir dalam struktur berkenaan. Pihak ini berpendapat ayat yang gramatis sepatutnya ialah (13c, 14c dan 15b) yang berikut:
(13) c. Membantu rakyat termiskin ialah tanggungjawab kerajaan.
(14) c. Mewujudkan budaya membaca dalam kalangan rakyat ialah tujuan kempen itu.
(15) b. Memahami pendiriannya adalah susah.
Alasannya ialah frasa “membantu rakyat termiskin” asalnya ialah “tanggungjawab membantu rakyat termiskin”, frasa “mewujudkan budaya membaca” pula asalnya ialah “matlamat mewujudkan budaya membaca” sementara frasa “memahami pendiriannya” asalnya ialah “usaha memahami pendiriannya”.
Alasan ini memang ada asasnya tetapi frasa “tanggungjawab membantu rakyat termiskin” boleh juga dibentukkan dengan memasukkan KS “untuk” menjadi “tanggungjawab untuk membantu rakyat termiskin”. Begitu juga frasa “matlamat mewujudkan budaya membaca” dan “usaha memahami pendiriannya”, yang boleh dibentukkan dengan menyisipkan KS “untuk” menjadi “matlamat untuk mewujudkan budaya membaca” dan “usaha untuk memahami pendiriannya”. Hal ini tidak melanggar mana-mana rumus tatabahasa dalam pembentukan FN. Dalam TDEB misalnya, ada dijelaskan bahawa salah satu cara pembentukkan FN adalah dengan menderetkan FS sebagai sebahagian anggota FN tersebut. Sebagai contoh, FN (16a-18a) boleh juga dibentukkan menjadi (16b-18b).
(16) a. Baju ibu.
b. Baju untuk ibu.
(17) a. Sumbangan hartawan itu.
b. Sumbangan daripada hartawan itu.
(18) a. Radio kereta.
b. Radio pada kereta.
Dengan penjelasan ini, kedua-dua bentuk iaitu (13-15) dan (13c, 14c dan 15b) harus diterima sebagai gramatis. Penerimaan dalam hal-hal seperti ini perlu supaya tatabahasa BM, khususnya tatabahasa baku, tidak dianggap terlalu ketat sehingga meningkatkan kemungkinan pengguna melakukan kesalahan.
Walau bagaimanapun perlu juga diingatkan bahawa memang ada kebiasaan ayat dimulai dengan FS yang menyebabkan ayat berkenaan tidak gramatis. Sebagai contoh perhatikan ayat (19) yang berikut:
(19) *Dengan kehadiran tuan-tuan akan menyerikan lagi majlis ini.
Frasa “dengan kehadiran tuan-tuan” tidak dapat berfungsi sebagai FN kerana ia bukan sebahagian FN yang intinya digugurkan. Begitu juga ia bukan ayat songsang kerana ayat asalnya tidak ada. Untuk mengubah FS “dengan kehadiran tuan-tuan” menjadi FN, kata sendi “dengan” perlu digugurkan. Oleh itu ayat (19) seharusnya ditulis sebagai (19a).
(19) a. Kehadiran tuan-tuan akan menyerikan lagi majlis ini.
“Kehadiran tuan-tuan” ialah FN. Oleh itu ia boleh mengisi konstituen subjek pada pangkal ayat. Sekiranya FS “dengan kehadiran tuan-tuan” hendak digunakan, struktur yang gramatis ialah (19b) yang berikut:
(19) b. Dengan kehadiran tuan-tuan majlis ini akan berseri lagi.
(19b) ialah ayat songsang, iaitu seluruh FS keterangan “dengan kehadiran tuan-tuan” dibawa ke pangkal ayat. Ayat asalnya ialah (19c).
(19) c. Majlis ini akan berseri lagi dengan kehadiran tuan-tuan.
Demikianlah tertib dan halusnya BM. Ketertiban dan kehalusan yang hanya dapat dimengerti dan dihayati dengan mencintai bahasa itu.
Adanya soalan seperti ini menunjukkan bahawa masih terdapat keraguan dan kekeliruan dalam kalangan pengguna bahasa, termasuk pelajar IPT, dalam hal-hal ketatabahasaan yang agak asas. Kemungkinannya ialah keraguan dan kekeliruan ini berpunca pada dua sebab yang saling berkaitan. Pertama, kefahaman yang salah bahawa ayat mesti dimulai dengan frasa nama (FN) subjek. Kedua, kefahaman yang cetek bahawa subjek ayat mesti terdiri daripada FN.
Kefahaman pertama salah kerana ayat tidak semestinya dimulai dengan FN subjek. Memang benar bahawa ayat dasar BM mesti dimulai dengan kategori frasa tersebut. Dengan kata lain konstituen subjek ayat dasar mesti diisi oleh FN. Dalam keadaan ini kategori frasa lain, termasuk FS, tidak boleh hadir pada pangkal ayat. Walau bagaimanapun dari segi penggunaan sebenar, ayat transformasi (ayat yang diterbitkan daripada ayat dasar) lebih kerap digunakan. Hal ini kerana jumlah dan kepelbagaian ayat transformasi jauh lebih besar dan rencam berbanding ayat dasar.
Proses transformasi ayat dasar inilah yang melahirkan ayat-ayat yang bermula dengan kategori frasa lain, termasuk FS. Proses transformasi yang dapat menjana ayat-ayat sebegini ialah penyongsangan, iaitu pendepanan konstituen predikat atau sebahagian daripada unsurnya ke pangkal ayat.
Tatabahasa Dewan Edisi Baharu (TDEB) ada menjelaskan proses pendepanan atau penjudulan predikat untuk membentukkan ayat songsang ini. Dalam ayat berpredikat FS, seluruh FS (berhuruf condong) berkenaan dapat dipindahkan ke pangkal ayat. Antara contoh yang diberikan oleh TDEB adalah seperti (1-3) yang berikut:
(1) a. Barang-barang itu untuk ibu.
b. Untuk ibu barang-barang itu.
(2) a. Surat itu daripada Ali.
b. Daripada Ali surat itu.
(3) a. Arahan itu kepada pekerjanya.
b. Kepada pekerjanya arahan itu.
Dalam ayat yang predikatnya mempunyai keterangan yang bermula dengan FS pula, FS (berhuruf condong) ini boleh dibawa ke pangkal ayat. Dalam hal ini, antara contoh yang diberikan oleh TDEB adalah seperti (4-6) yang berikut:
(4) a. Kaum Muslimin wajib bertawakal kepada Allah.
b. Kepada Allah kaum Muslimin wajib bertawakal.
(5) a. Encik Ali akan menghadiri kursus itu pada hujung minggu ini.
b. Pada hujung minggu ini Encik Ali akan menghadiri kursus itu.
(6) a. Pejuang-pejuang itu merempuh ke dalam kota.
b. Ke dalam kota pejuang-pejuang itu merempuh.
Begitu juga ayat yang predikatnya terdiri daripada frasa kerja (FK) tak transitif berpelengkap yang pelengkapnya terdiri daripada FS, seluruh FS (berhuruf condong) ini boleh dibawa ke pangkal ayat. Contohnya adalah seperti (7-9) yang berikut:
(7) a. Siti pergi ke sekolah.
b. Ke sekolah Siti pergi.
(8) a. Bapa berada di pejabat.
b. Di pejabat bapa berada.
(9) a. Saya berasal dari kampung.
b. Dari kampung saya berasal.
Kegramatisan (1b-3b), (4b-6b) dan (7b-9b) membukti bahawa ayat boleh dimulai dengan FS, dan hal ini bukanlah sesuatu yang luar biasa sehingga dapat menimbulkan keraguan dan kekeliruan pula.
Kefahaman kedua pula cetek kerana ia melihat FN pada strukturnya sahaja, tidak pada fungsinya. Sebenarnya kategori frasa lain, termasuk FK dan FS sendiri, dapat berfungsi sebagai FN. Sebagai FN, frasa-frasa ini dapat mengisi konstituen subjek ayat. Contoh (10-12) yang berikut, yang dikutip daripada TDEB, menunjukkan bahawa FK (berhuruf condong) dapat berfungsi sebagai FN dan mengisi konsituen subjek pada pangkal ayat.
(10) Melukis menjadi kegemarannya.
(11) Bersenam menyihatkan badan.
(12) Membaca buku membuka cakerawala.
“Melukis”, “bersenam” dan “membaca buku” bukan FK, sebaliknya ialah sebahagian FN yang inti atau kepalanya, iaitu “aktiviti”, “kegiatan” dan “budaya” telah digugurkan. Sebagai sebahagian anggota FN, “melukis”, “bersenam” dan “membaca buku” dapat mengambilalih fungsi FN sebagai subjek ayat.
(10) a. Aktiviti melukis menjadi kegemarannya.
(11) a. Kegiatan bersenam menyihatkan badan.
(12) a. Budaya membaca buku membuka cakerawala.
Dengan cara yang sama, FS dapat berfungsi sebagai FN dan seterusnya mengisi konstituen subjek pada pangkal ayat. Untuk penjelasan, perhatikan ayat (13-15) yang berikut:
(13) Untuk membantu rakyat termiskin ialah tanggungjawab kerajaan.
(14) Untuk mewujudkan budaya membaca dalam kalangan rakyat ialah matlamat kempen
itu.
(15) Untuk memahami pendiriannya adalah susah.
Sebenarnya frasa-frasa berhuruf condong dalam (13-15), iaitu “untuk membantu rakyat termiskin”, “untuk mewujudkan budaya membaca” dan “untuk memahami pendiriannya” ialah sebahagian anggota FN yang intinya iaitu “tanggungjawab”, “matlamat” dan “usaha” telah digugurkan.
(13) a. *Tanggungjawab untuk membantu rakyat termiskin ialah tanggungjawab
kerajaan.
(14) a. *Matlamat untuk mewujudkan budaya membaca dalam kalangan rakyat ialah
matlamat kempen itu.
(15) a. Usaha untuk memahami pendiriannya adalah susah.
Perhatikan bahawa ayat (13a) dan (14a) tidak gramatis bukan kerana kejanggalan FN “tanggungjawab untuk membantu rakyat termiskin” dan “matlamat untuk mewujudkan budaya membaca”, sebaliknya adalah kerana wujudnya kelewahan dalam pengulangan perkataan “tanggungjawab” dan “matlamat”. Dalam hal ini perlu juga dijelaskan bahawa oleh sebab perkataan “tanggungjawab” yang digugurkan itu adalah daripada frasa “tanggungjawab untuk membantu rakyat termiskin”, frasa inilah sebenarnya predikat ayat (13). Dengan kata lain ayat ini sebenarnya ialah ayat songsang yang ayat asalnya ialah (13b). Begitu jugalah halnya dengan ayat (14) yang merupakan songsangan ayat (14b).
(13) b. Tanggungjawab kerajaan ialah untuk membantu rakyat termiskin
(14) b. Matlamat kempen itu ialah untuk mewujudkan budaya membaca dalam kalangan
rakyat.
Walau bagaimanapun ada pihak berpendapat bahawa ayat (13-15), (15a) dan (13b-14b) tidak gramatis kerana KS “untuk” tidak perlu hadir dalam struktur berkenaan. Pihak ini berpendapat ayat yang gramatis sepatutnya ialah (13c, 14c dan 15b) yang berikut:
(13) c. Membantu rakyat termiskin ialah tanggungjawab kerajaan.
(14) c. Mewujudkan budaya membaca dalam kalangan rakyat ialah tujuan kempen itu.
(15) b. Memahami pendiriannya adalah susah.
Alasannya ialah frasa “membantu rakyat termiskin” asalnya ialah “tanggungjawab membantu rakyat termiskin”, frasa “mewujudkan budaya membaca” pula asalnya ialah “matlamat mewujudkan budaya membaca” sementara frasa “memahami pendiriannya” asalnya ialah “usaha memahami pendiriannya”.
Alasan ini memang ada asasnya tetapi frasa “tanggungjawab membantu rakyat termiskin” boleh juga dibentukkan dengan memasukkan KS “untuk” menjadi “tanggungjawab untuk membantu rakyat termiskin”. Begitu juga frasa “matlamat mewujudkan budaya membaca” dan “usaha memahami pendiriannya”, yang boleh dibentukkan dengan menyisipkan KS “untuk” menjadi “matlamat untuk mewujudkan budaya membaca” dan “usaha untuk memahami pendiriannya”. Hal ini tidak melanggar mana-mana rumus tatabahasa dalam pembentukan FN. Dalam TDEB misalnya, ada dijelaskan bahawa salah satu cara pembentukkan FN adalah dengan menderetkan FS sebagai sebahagian anggota FN tersebut. Sebagai contoh, FN (16a-18a) boleh juga dibentukkan menjadi (16b-18b).
(16) a. Baju ibu.
b. Baju untuk ibu.
(17) a. Sumbangan hartawan itu.
b. Sumbangan daripada hartawan itu.
(18) a. Radio kereta.
b. Radio pada kereta.
Dengan penjelasan ini, kedua-dua bentuk iaitu (13-15) dan (13c, 14c dan 15b) harus diterima sebagai gramatis. Penerimaan dalam hal-hal seperti ini perlu supaya tatabahasa BM, khususnya tatabahasa baku, tidak dianggap terlalu ketat sehingga meningkatkan kemungkinan pengguna melakukan kesalahan.
Walau bagaimanapun perlu juga diingatkan bahawa memang ada kebiasaan ayat dimulai dengan FS yang menyebabkan ayat berkenaan tidak gramatis. Sebagai contoh perhatikan ayat (19) yang berikut:
(19) *Dengan kehadiran tuan-tuan akan menyerikan lagi majlis ini.
Frasa “dengan kehadiran tuan-tuan” tidak dapat berfungsi sebagai FN kerana ia bukan sebahagian FN yang intinya digugurkan. Begitu juga ia bukan ayat songsang kerana ayat asalnya tidak ada. Untuk mengubah FS “dengan kehadiran tuan-tuan” menjadi FN, kata sendi “dengan” perlu digugurkan. Oleh itu ayat (19) seharusnya ditulis sebagai (19a).
(19) a. Kehadiran tuan-tuan akan menyerikan lagi majlis ini.
“Kehadiran tuan-tuan” ialah FN. Oleh itu ia boleh mengisi konstituen subjek pada pangkal ayat. Sekiranya FS “dengan kehadiran tuan-tuan” hendak digunakan, struktur yang gramatis ialah (19b) yang berikut:
(19) b. Dengan kehadiran tuan-tuan majlis ini akan berseri lagi.
(19b) ialah ayat songsang, iaitu seluruh FS keterangan “dengan kehadiran tuan-tuan” dibawa ke pangkal ayat. Ayat asalnya ialah (19c).
(19) c. Majlis ini akan berseri lagi dengan kehadiran tuan-tuan.
Demikianlah tertib dan halusnya BM. Ketertiban dan kehalusan yang hanya dapat dimengerti dan dihayati dengan mencintai bahasa itu.
Isnin, 21 Julai 2008
Frasa Nama
1.1 Pengenalan
Frasa nama (FN) adalah antara empat kategori frasa yang terdapat dalam bahasa Malaysia. Ia mempunyai fungsi yang banyak dalam pembinaan frasa dan ayat. Oleh sebab itu pemahaman mengenai frasa ini penting bagi seseorang pengguna bahasa untuk menjana frasa dan ayat yang gramatis.
1.2. Definisi
FN ialah panggilan yang digunakan untuk manusia, haiwan, benda dan unsur abstrak, baik dalam bilangan tunggal atau jamak, jantan atau betina. Ia mungkin terdiri daripada satu patah perkataan sahaja ataupun sederetan perkataan.
1.3 Ciri-ciri
FN boleh dikenal pasti melalui ciri khususnya iaitu ia boleh didahului oleh kata bilangan dan penjodoh bilangan. Contoh FN yang didahului oleh kata bilangan dan penjodoh bilangan ialah (1) yang berikut.
(1) a. Seorang pelajar.
b. Tiga ekor kucing.
c. Sepuluh buah rumah.
Dalam (1), FN “pelajar” (1a), “kucing” (1b) dan “rumah” (1c) masing-masing didahului oleh kata bilangan “se”, “tiga” dan “sepuluh”, dan penjodoh bilangan “orang”, “ekor” dan “buah”.
Ciri lain FN ialah ia boleh diikuti oleh kata tunjuk. Contoh FN yang diikuti oleh kata tunjuk ialah (2) yang berikut.
(2) a. Pelajar itu.
b. Tiga ekor kucing ini.
c. Sepuluh buah rumah itu.
Dalam (2), FN “pelajar” (2a), “tiga ekor kucing” (2b) dan “sepuluh buah rumah” (2c) masing-masing diikuti oleh kata tunjuk “itu” dan “ini”.
Mengenai kehadiran kata bilangan, penjodoh bilangan dan kata tunjuk ini, tiga perkara perlu diberi perhatian. Pertama, kata bilangan “se” (satu) mesti disertai oleh penjodoh bilangan (3a-c) tetapi tidak demikian halnya dengan kata bilangan lain (4a-c).
(3) a. Seorang pelajar.
a’. *Satu pelajar.
b. Seekor kucing.
b’. *Satu kucing.
c. Sebuah rumah.
c’. *Satu rumah.
(4) a. Dua orang pelajar.
a’. Dua pelajar.
b. Tiga ekor kucing.
b’. Tiga kucing.
c. Sepuluh buah rumah.
c’. Sepuluh rumah.
Kejanggalan (3a’-c’) menunjukkan bahawa penjodoh bilangan mesti hadir bersama kata bilangan “se” (satu) dalam pembentukan FN. Sebaliknya kejituan (4a’-c’) menunjukkan bahawa kehadiran penjodoh bilangan hanya bersifat opsyenal bagi kata bilangan selain “se” (satu)..
Kedua, FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan “se” (satu) dan penjodoh bilangan tidak boleh lagi menerima kehadiran kata tunjuk (5a-c) tetapi tidak demikian halnya dengan FN yang menerima kata bilangan lain (6a-c).
(5) a. *Seorang pelajar itu.
b. *Seekor kucing ini.
c. *Sebuah rumah itu.
(6) a. Dua orang pelajar itu.
b. Tiga ekor kucing ini.
c. Sepuluh buah rumah itu.
Kejanggalan (5a-c) menunjukkan bahawa kata tunjuk tidak boleh hadir pada FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan “se” (satu) dan penjodoh bilangan. Sebaliknya kejituan (6a-c) menunjukkan bahawa kata tunjuk boleh hadir pada FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan selain “se” (satu) dan penjodoh bilangan.
Ketiga, FN yang dihitung dalam bentuk kumpulan (7a), timbangan (7b), ukuran (7c) dan sukatan (7d) tidak boleh menerima kehadiran penjodoh bilangan.
(7) a. Sekumpulan pelajar.
a’. *Sekumpulan orang pelajar.
b. Sekilo daging lembu.
b’. *Sekilo ketul daging lembu.
c. Sepuluh meter kain.
c’. *Sepuluh meter helai kain.
d. Segantang beras.
d’. *Segantang biji beras.
1.4 Fungsi dalam Ayat
FN mempunyai pelbagai fungsi dalam binaan ayat. Tiga fungsi utamanya adalah sebagai subjek, predikat dan objek kata kerja transitif. Fungsinya yang lain adalah sebagai pelengkap kata kerja tak transitif dan unsur keterangan.
1.4.1 Sebagai Subjek
(8) Siti pergi ke sekolah.
“Siti” dalam (8) ialah FN yang berfungsi sebagai subjek ayat. (9a-e) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai subjek ayat.
(9) a. Abangnya juruterbang.
b. Osman penyanyi terkenal.
c. Pukulannya sungguh kuat.
d. Kami pelajar tingkatan enam.
e. Ini kawasan bangunan Parlimen.
Nota: Subjek ayat MESTI terdiri daripada FN.
1.4.2 Sebagai Predikat.
(10) Siti pelajar USM.
“Pelajar USM” dalam (10) ialah FN yang berfungsi sebagai predikat ayat. (11a-c) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai predikat ayat.
(11) a. Beliau Pengarah Pendidikan Negeri.
b. Ahmad guru.
c. Budak itu murid saya.
1.4.3 Sebagai Objek Kata Kerja Transitif
(12) Siti memandu kereta.
“Kereta” dalam (12) ialah objek kata kerja transitif “memandu”.
Nota: Objek kata kerja tak transitif MESTI terdiri daripada FN atau klausa. (13) ialah contoh objek kata kerja transitif (berhuruf tebal) yang terdiri daripada klausa.
(13) Dia menegaskan bahawa masalah ini mesti diselesaikan dengan segera.
1.4.4 Sebagai Pelengkap Kata Kerja Tak Transitif
(14) Siti menjadi pensyarah USM sejak 10 tahun lalu.
“Pensyarah USM” dalam (14) ialah pelengkap kata kerja tak transitif “menjadi”. (15) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai pelengkap kata kerja tak transitif.
(15) Hang tuah bersenjatakan keris Taming Sari.
Nota: Hanya sebilangan kecil pelengkap kata kerja tak transitif yang terdiri daripada FN.
Pelengkap berbeza daripada objek kata kerja transitif kerana ia tidak boleh melalui
proses pemasifan.
1.4.4 Sebagai Unsur Keterangan
(16) Mereka bermain bola di padang.
“Bola” dalam (12) ialah keterangan bagi kata kerja “bermain”. Sebagai unsur keterangan, Kehadiran FN adalah tidak wajib. Dengan kata lain, tanpa kehadiran “bola”, ayat (16) tetap gramatis.
(16’) Mereka bermain di padang.
(17a-c) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai keterangan ayat.
(17) a. Kanak-kanak itu berbaju Melayu.
b. Kegemarannya bermain bola.
c. Mereka belajar bahasa Jepun.
1.5 Perkara-perkara Penting mengenai FN
FN yang berfungsi sebagai predikat ayat tidak boleh menerima kehadiran kata bilangan dan penjodoh bilangan.
(18) a. *Beliau seorang Pengarah Pendidikan Negeri.
b. *Ahmad seorang guru.
c. *Budak itu seorang murid saya.
Sebaliknya FN yang berfungsi sebagai predikat ayat mempunyai ciri FK, iaitu ia boleh menerima kehadiran kala. Contohnya ialah (19a-c) yang berikut:
(19) a. Kamu akan dewasa suatu hari nanti.
b. Siti sudah remaja.
c. Mereka masih suami isteri.
Satu lagi perkara penting yang perlu diketahui mengenai FN yang berfungsi sebagai predikat ayat adalah berkenaan penggunaan kata pemeri “ialah”. Dalam ayat yang predikatnya ialah FN (berhuruf tebal), “ialah” boleh disisipkan antara subjek dengan predikat. Contohnya ialah (20a-c) yang berikut:
(20) a. Beliau ialah pelajar universiti.
b. Kucing ialah haiwan kesayangan.
c. Itu ialah rumah tradisional Melayu.
Dalam (20), “pelajar universiti”, “haiwan kesayangan” dan “rumah tradisional Melayu” ialah FN yang masing-masing berfungsi sebagai predikat ayat (20a), (20b) dan (20c). Oleh sebab itu, kata pemeri “ialah” boleh hadir di hadapan FN ini. Sebaliknya satu lagi kata pemeri, iaitu “adalah”, tidak boleh hadir dalam ayat sebegini (berpredikat FN).
(20) a’. *Beliau adalah pelajar universiti.
b’. *Kucing adalah haiwan kesayangan.
c’. *Itu adalah rumah tradisional Melayu.
Perkara seterusnya adalah mengenai penggunaan kata relatif “yang” dalam pembentukan sesuatu FN. Ada kalanya kehadiran kata relatif itu adalah wajib untuk membentukkan FN (berhuruf tebal) yang gramatis. Contohnya (21a-b) yang berikut:
(21) a. Ikan mengandungi protein yang banyak.
b. Orang yang suka membaca luas pengetahuan.
Dalam (21), kehadiran “yang” dalam pembentukan FN “protein yang banyak” dan “orang yang suka membaca” adalah wajib. Tanpa kehadirannya, FN yang dibentukkan, iaitu “protein banyak” (21a’) dan “orang suka membaca” (21b’), adalah tidak gramatis. Sebagai akibatnya ayat yang dijana (21a’-b’) juga tidak gramatis.
(21) a’. *Ikan mengandungi protein banyak.
b’. *Orang suka membaca luas pengetahuan.
Ada kalanya pula kehadiran “yang” boleh menghilangkan kejanggalan dalam pembentukan FN (berhuruf tebal). Contohnya ialah (22a-b) yang berikut:
(22) a. ?Rumah sangat besar itu tidak berpenghuni.
b. Rumah yang sangat besar itu tidak berpenghuni.
Dalam (22), ayat (22a) agak janggal tanpa kehadiran “yang”. Kehadiran “yang” dalam ayat (22b) dapat menghilangkan kejanggalan ini.
Ada kalanya pula penggunaan “yang” tidak mempunyai kesan dari segi kegramatisan FN yang dibentukkan. Oleh itu FN (berhuruf tebal) dan seterusnya ayat yang dijana tetap gramatis sama ada dengan atau tanpa kehadiran “yang”. Contohnya ialah (23a-b) yang berikut:
(23) a. Rumah besar itu tidak berpenghuni.
b. Rumah yang besar itu tidak berpenghuni.
Kedua-dua FN iaitu “rumah besar itu” dan “rumah yang besar itu” adalah gramatis. Sebagai hasilnya kedua-dua ayat (23a-b) yang dijana juga gramatis.
Walau bagaimanapun ada kalanya penggunaan “yang” akan menyebabkan FN (berhuruf tebal) yang dibentukkan tidak gramatis. Contohnya ialah (24a-b) yang berikut:
(24) a. Budaya suka membaca mesti dipupuk dalam masyarakat.
b. *Budaya yang suka membaca mesti dipupuk dalam masyarakat.
Dalam ayat (24a), FN “budaya suka membaca” adalah gramatis, lalu menghasilkan ayat yang gramatis juga. Sebaliknya ayat (24b) tidak gramatis kerana FN “budaya yang suka membaca” tidak gramatis.
Frasa nama (FN) adalah antara empat kategori frasa yang terdapat dalam bahasa Malaysia. Ia mempunyai fungsi yang banyak dalam pembinaan frasa dan ayat. Oleh sebab itu pemahaman mengenai frasa ini penting bagi seseorang pengguna bahasa untuk menjana frasa dan ayat yang gramatis.
1.2. Definisi
FN ialah panggilan yang digunakan untuk manusia, haiwan, benda dan unsur abstrak, baik dalam bilangan tunggal atau jamak, jantan atau betina. Ia mungkin terdiri daripada satu patah perkataan sahaja ataupun sederetan perkataan.
1.3 Ciri-ciri
FN boleh dikenal pasti melalui ciri khususnya iaitu ia boleh didahului oleh kata bilangan dan penjodoh bilangan. Contoh FN yang didahului oleh kata bilangan dan penjodoh bilangan ialah (1) yang berikut.
(1) a. Seorang pelajar.
b. Tiga ekor kucing.
c. Sepuluh buah rumah.
Dalam (1), FN “pelajar” (1a), “kucing” (1b) dan “rumah” (1c) masing-masing didahului oleh kata bilangan “se”, “tiga” dan “sepuluh”, dan penjodoh bilangan “orang”, “ekor” dan “buah”.
Ciri lain FN ialah ia boleh diikuti oleh kata tunjuk. Contoh FN yang diikuti oleh kata tunjuk ialah (2) yang berikut.
(2) a. Pelajar itu.
b. Tiga ekor kucing ini.
c. Sepuluh buah rumah itu.
Dalam (2), FN “pelajar” (2a), “tiga ekor kucing” (2b) dan “sepuluh buah rumah” (2c) masing-masing diikuti oleh kata tunjuk “itu” dan “ini”.
Mengenai kehadiran kata bilangan, penjodoh bilangan dan kata tunjuk ini, tiga perkara perlu diberi perhatian. Pertama, kata bilangan “se” (satu) mesti disertai oleh penjodoh bilangan (3a-c) tetapi tidak demikian halnya dengan kata bilangan lain (4a-c).
(3) a. Seorang pelajar.
a’. *Satu pelajar.
b. Seekor kucing.
b’. *Satu kucing.
c. Sebuah rumah.
c’. *Satu rumah.
(4) a. Dua orang pelajar.
a’. Dua pelajar.
b. Tiga ekor kucing.
b’. Tiga kucing.
c. Sepuluh buah rumah.
c’. Sepuluh rumah.
Kejanggalan (3a’-c’) menunjukkan bahawa penjodoh bilangan mesti hadir bersama kata bilangan “se” (satu) dalam pembentukan FN. Sebaliknya kejituan (4a’-c’) menunjukkan bahawa kehadiran penjodoh bilangan hanya bersifat opsyenal bagi kata bilangan selain “se” (satu)..
Kedua, FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan “se” (satu) dan penjodoh bilangan tidak boleh lagi menerima kehadiran kata tunjuk (5a-c) tetapi tidak demikian halnya dengan FN yang menerima kata bilangan lain (6a-c).
(5) a. *Seorang pelajar itu.
b. *Seekor kucing ini.
c. *Sebuah rumah itu.
(6) a. Dua orang pelajar itu.
b. Tiga ekor kucing ini.
c. Sepuluh buah rumah itu.
Kejanggalan (5a-c) menunjukkan bahawa kata tunjuk tidak boleh hadir pada FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan “se” (satu) dan penjodoh bilangan. Sebaliknya kejituan (6a-c) menunjukkan bahawa kata tunjuk boleh hadir pada FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan selain “se” (satu) dan penjodoh bilangan.
Ketiga, FN yang dihitung dalam bentuk kumpulan (7a), timbangan (7b), ukuran (7c) dan sukatan (7d) tidak boleh menerima kehadiran penjodoh bilangan.
(7) a. Sekumpulan pelajar.
a’. *Sekumpulan orang pelajar.
b. Sekilo daging lembu.
b’. *Sekilo ketul daging lembu.
c. Sepuluh meter kain.
c’. *Sepuluh meter helai kain.
d. Segantang beras.
d’. *Segantang biji beras.
1.4 Fungsi dalam Ayat
FN mempunyai pelbagai fungsi dalam binaan ayat. Tiga fungsi utamanya adalah sebagai subjek, predikat dan objek kata kerja transitif. Fungsinya yang lain adalah sebagai pelengkap kata kerja tak transitif dan unsur keterangan.
1.4.1 Sebagai Subjek
(8) Siti pergi ke sekolah.
“Siti” dalam (8) ialah FN yang berfungsi sebagai subjek ayat. (9a-e) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai subjek ayat.
(9) a. Abangnya juruterbang.
b. Osman penyanyi terkenal.
c. Pukulannya sungguh kuat.
d. Kami pelajar tingkatan enam.
e. Ini kawasan bangunan Parlimen.
Nota: Subjek ayat MESTI terdiri daripada FN.
1.4.2 Sebagai Predikat.
(10) Siti pelajar USM.
“Pelajar USM” dalam (10) ialah FN yang berfungsi sebagai predikat ayat. (11a-c) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai predikat ayat.
(11) a. Beliau Pengarah Pendidikan Negeri.
b. Ahmad guru.
c. Budak itu murid saya.
1.4.3 Sebagai Objek Kata Kerja Transitif
(12) Siti memandu kereta.
“Kereta” dalam (12) ialah objek kata kerja transitif “memandu”.
Nota: Objek kata kerja tak transitif MESTI terdiri daripada FN atau klausa. (13) ialah contoh objek kata kerja transitif (berhuruf tebal) yang terdiri daripada klausa.
(13) Dia menegaskan bahawa masalah ini mesti diselesaikan dengan segera.
1.4.4 Sebagai Pelengkap Kata Kerja Tak Transitif
(14) Siti menjadi pensyarah USM sejak 10 tahun lalu.
“Pensyarah USM” dalam (14) ialah pelengkap kata kerja tak transitif “menjadi”. (15) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai pelengkap kata kerja tak transitif.
(15) Hang tuah bersenjatakan keris Taming Sari.
Nota: Hanya sebilangan kecil pelengkap kata kerja tak transitif yang terdiri daripada FN.
Pelengkap berbeza daripada objek kata kerja transitif kerana ia tidak boleh melalui
proses pemasifan.
1.4.4 Sebagai Unsur Keterangan
(16) Mereka bermain bola di padang.
“Bola” dalam (12) ialah keterangan bagi kata kerja “bermain”. Sebagai unsur keterangan, Kehadiran FN adalah tidak wajib. Dengan kata lain, tanpa kehadiran “bola”, ayat (16) tetap gramatis.
(16’) Mereka bermain di padang.
(17a-c) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai keterangan ayat.
(17) a. Kanak-kanak itu berbaju Melayu.
b. Kegemarannya bermain bola.
c. Mereka belajar bahasa Jepun.
1.5 Perkara-perkara Penting mengenai FN
FN yang berfungsi sebagai predikat ayat tidak boleh menerima kehadiran kata bilangan dan penjodoh bilangan.
(18) a. *Beliau seorang Pengarah Pendidikan Negeri.
b. *Ahmad seorang guru.
c. *Budak itu seorang murid saya.
Sebaliknya FN yang berfungsi sebagai predikat ayat mempunyai ciri FK, iaitu ia boleh menerima kehadiran kala. Contohnya ialah (19a-c) yang berikut:
(19) a. Kamu akan dewasa suatu hari nanti.
b. Siti sudah remaja.
c. Mereka masih suami isteri.
Satu lagi perkara penting yang perlu diketahui mengenai FN yang berfungsi sebagai predikat ayat adalah berkenaan penggunaan kata pemeri “ialah”. Dalam ayat yang predikatnya ialah FN (berhuruf tebal), “ialah” boleh disisipkan antara subjek dengan predikat. Contohnya ialah (20a-c) yang berikut:
(20) a. Beliau ialah pelajar universiti.
b. Kucing ialah haiwan kesayangan.
c. Itu ialah rumah tradisional Melayu.
Dalam (20), “pelajar universiti”, “haiwan kesayangan” dan “rumah tradisional Melayu” ialah FN yang masing-masing berfungsi sebagai predikat ayat (20a), (20b) dan (20c). Oleh sebab itu, kata pemeri “ialah” boleh hadir di hadapan FN ini. Sebaliknya satu lagi kata pemeri, iaitu “adalah”, tidak boleh hadir dalam ayat sebegini (berpredikat FN).
(20) a’. *Beliau adalah pelajar universiti.
b’. *Kucing adalah haiwan kesayangan.
c’. *Itu adalah rumah tradisional Melayu.
Perkara seterusnya adalah mengenai penggunaan kata relatif “yang” dalam pembentukan sesuatu FN. Ada kalanya kehadiran kata relatif itu adalah wajib untuk membentukkan FN (berhuruf tebal) yang gramatis. Contohnya (21a-b) yang berikut:
(21) a. Ikan mengandungi protein yang banyak.
b. Orang yang suka membaca luas pengetahuan.
Dalam (21), kehadiran “yang” dalam pembentukan FN “protein yang banyak” dan “orang yang suka membaca” adalah wajib. Tanpa kehadirannya, FN yang dibentukkan, iaitu “protein banyak” (21a’) dan “orang suka membaca” (21b’), adalah tidak gramatis. Sebagai akibatnya ayat yang dijana (21a’-b’) juga tidak gramatis.
(21) a’. *Ikan mengandungi protein banyak.
b’. *Orang suka membaca luas pengetahuan.
Ada kalanya pula kehadiran “yang” boleh menghilangkan kejanggalan dalam pembentukan FN (berhuruf tebal). Contohnya ialah (22a-b) yang berikut:
(22) a. ?Rumah sangat besar itu tidak berpenghuni.
b. Rumah yang sangat besar itu tidak berpenghuni.
Dalam (22), ayat (22a) agak janggal tanpa kehadiran “yang”. Kehadiran “yang” dalam ayat (22b) dapat menghilangkan kejanggalan ini.
Ada kalanya pula penggunaan “yang” tidak mempunyai kesan dari segi kegramatisan FN yang dibentukkan. Oleh itu FN (berhuruf tebal) dan seterusnya ayat yang dijana tetap gramatis sama ada dengan atau tanpa kehadiran “yang”. Contohnya ialah (23a-b) yang berikut:
(23) a. Rumah besar itu tidak berpenghuni.
b. Rumah yang besar itu tidak berpenghuni.
Kedua-dua FN iaitu “rumah besar itu” dan “rumah yang besar itu” adalah gramatis. Sebagai hasilnya kedua-dua ayat (23a-b) yang dijana juga gramatis.
Walau bagaimanapun ada kalanya penggunaan “yang” akan menyebabkan FN (berhuruf tebal) yang dibentukkan tidak gramatis. Contohnya ialah (24a-b) yang berikut:
(24) a. Budaya suka membaca mesti dipupuk dalam masyarakat.
b. *Budaya yang suka membaca mesti dipupuk dalam masyarakat.
Dalam ayat (24a), FN “budaya suka membaca” adalah gramatis, lalu menghasilkan ayat yang gramatis juga. Sebaliknya ayat (24b) tidak gramatis kerana FN “budaya yang suka membaca” tidak gramatis.
Rabu, 16 Julai 2008
Kesalahan Struktur Frasa dan Ayat
4.1 Pengenalan
Dari segi struktur frasa, kesalahan yang sering dilakukan oleh pengguna BM ialah melanggar hukum D-M (Diterangkan-Menerangkan). Hukum ini menetapkan bahawa dalam pembinaan sesuatu frasa, perkara yang diterangkan mesti berada pada posisi hadapan perkara yang menerangkan. Dari segi struktur ayat pula, kesalahan yang sering dilakukan adalah dalam penggunaan ayat pasif berpelaku, penstrukturan ayat yang mengandungi kata kerja transitif dan kata kerja tak transitif, khususnya bagi yang berpelengkap kata preposisi. Struktur ayat yang panjang, sehingga menyukarkan pembacaan dan pemahaman, juga antara kelemahan yang sering dilakukan.
4.2 Kesalahan Struktur Frasa
4.2.1 Lain-lain Perkara dan Pertama Kali
Struktur yang gramatis ialah “perkara-perkara lain“ bukannya “lain-lain perkara“. “Pertama kali“ tidak gramatis. Yang gramatis ialah “kali pertama“.
4.3 Kesalahan Struktur Ayat
4.3.1 Penggunaan Ayat Pasif Berpelaku
Terdapat satu kategori ayat pasif yang dikenali sebagai ayat pasif berpelaku. Ia dinamai sedemikian kerana ayat pasif jenis ini mengandungi pelaku. Walau bagaimanapun, pelaku untuk ayat pasif terhad pada ganti nama diri pertama dan ganti nama diri kedua sahaja. Kesalahan yang sering dilakukan ialah menggunakan ayat pasif ini untuk pelaku yang bukan ganti nama pertama atau ganti nama diri kedua. Oleh itu, (1a-c) dikira gramatis tetapi (2a-c) dianggap tidak gramatis.
(1) a. Saya baca buku itu.
b. Kamu baca buku itu.
c. Kita baca buku itu.
(2) a. *Dia baca buku itu.
b. *Mereka baca buku itu.
c. *Sarah baca buku itu.
Kesalahan kedua berkaitan penggunaan ayat pasif berpelaku ini adalah dari segi posisi kata bantu aspek dan kata bantu ragam. Rumus menyatakan bahawa frasa nama pelaku dengan kata kerja tidak boleh dipisahkan oleh sebarang unsur, termasuk kata bantu aspek dan kata bantu ragam. Ayat dikira tidak gramatis jika terdapat kata bantu yang mengisi posisi antara frasa nama pelaku dengan kata kerja. Oleh itu, (3a-c) adalah gramatis manakala (4a-c) adalah sebaliknya.
(3) a. Hendak saya baca buku itu.
b. Akan kamu lihat kebaikannya.
c. Belum kita bincangkan cadangan itu.
(4) a. *saya hendak baca buku itu.
b. *Kamu akan lihat kebaikannya.
c. *Kita belum bincangkan cadangan itu.
4.3.3.1 Mesti Menceritakan Kebaikannya, Jangan Mendedahkan tentang Keburukannya
Struktur ayat yang mengandungi kata kerja transitif ialah SKO (Subjek + Kata Kerja + Objek). Objek ayat mesti terdiri daripada frasa nama. Dengan kata lain, kata kerja transitif mesti diikuti terus oleh frasa nama. (5a-c) ialah contoh ayat yang berstruktur sebegini.
(5) a. Kita mesti menceritakan kebaikan kawan kita.
b. Ahli-ahli parlimen membahaskan usul tersebut.
c. Para penyelidik itu membentangkan hasil kajian mereka.
Dalam (5a-c), kata kerja transitif “menceritakan”, “membahaskan” dan “membentangkan” masing-masing diikuti terus oleh objek, iaitu frasa nama “kebaikan kawan kita”, “usul tersebut” dan “hasil kajian mereka”. Oleh itu, (5a-c) adalah gramatis.
Jika struktur ini tidak dipatuhi, ayat (6a-c) yang dijana tidak gramatis.
(6) a. *Kita mesti menceritakan tentang kebaikan kawan kita.
b. *Ahli-ahli parlimen membahaskan tentang usul tersebut.
c. *Para penyelidik itu membentangkan tentang hasil kajian mereka.
Kehadiran kata praposisi “tentang” telah mengubah struktur ayat (6a-c) daripada SKO menjadi SKP. Keadaan ini menyebabkan ayat-ayat tersebut tidak gramatis.
4.3.4.1 Mesti Pergi ke Sekolah, Jangan Pergi Sekolah
Bagi sebahagian besar ayat yang mengandungi kata kerja tak transitif berpelengkap, strukturnya ialah SKP (Subjek + Kata Kerja + Praposisi). Dengan kata lain, kata kerja tak transitif tersebut mesti diikuti terus oleh kata praposisi. (7) ialah contoh ayat yang berstruktur sebegini.
(7) Sarah pergi ke sekolah.
Jika struktur ini tidak dipatuhi, ayat (7’) yang dijana tidak gramatis.
(7’) *Sarah pergi sekolah.
Ketidakhadiran kata praposisi “ke” telah mengubah struktur ayat (7) daripada SKP menjadi SKO. Keadaan ini menyebabkan ayat (7’) tidak gramatis.
Dari segi struktur frasa, kesalahan yang sering dilakukan oleh pengguna BM ialah melanggar hukum D-M (Diterangkan-Menerangkan). Hukum ini menetapkan bahawa dalam pembinaan sesuatu frasa, perkara yang diterangkan mesti berada pada posisi hadapan perkara yang menerangkan. Dari segi struktur ayat pula, kesalahan yang sering dilakukan adalah dalam penggunaan ayat pasif berpelaku, penstrukturan ayat yang mengandungi kata kerja transitif dan kata kerja tak transitif, khususnya bagi yang berpelengkap kata preposisi. Struktur ayat yang panjang, sehingga menyukarkan pembacaan dan pemahaman, juga antara kelemahan yang sering dilakukan.
4.2 Kesalahan Struktur Frasa
4.2.1 Lain-lain Perkara dan Pertama Kali
Struktur yang gramatis ialah “perkara-perkara lain“ bukannya “lain-lain perkara“. “Pertama kali“ tidak gramatis. Yang gramatis ialah “kali pertama“.
4.3 Kesalahan Struktur Ayat
4.3.1 Penggunaan Ayat Pasif Berpelaku
Terdapat satu kategori ayat pasif yang dikenali sebagai ayat pasif berpelaku. Ia dinamai sedemikian kerana ayat pasif jenis ini mengandungi pelaku. Walau bagaimanapun, pelaku untuk ayat pasif terhad pada ganti nama diri pertama dan ganti nama diri kedua sahaja. Kesalahan yang sering dilakukan ialah menggunakan ayat pasif ini untuk pelaku yang bukan ganti nama pertama atau ganti nama diri kedua. Oleh itu, (1a-c) dikira gramatis tetapi (2a-c) dianggap tidak gramatis.
(1) a. Saya baca buku itu.
b. Kamu baca buku itu.
c. Kita baca buku itu.
(2) a. *Dia baca buku itu.
b. *Mereka baca buku itu.
c. *Sarah baca buku itu.
Kesalahan kedua berkaitan penggunaan ayat pasif berpelaku ini adalah dari segi posisi kata bantu aspek dan kata bantu ragam. Rumus menyatakan bahawa frasa nama pelaku dengan kata kerja tidak boleh dipisahkan oleh sebarang unsur, termasuk kata bantu aspek dan kata bantu ragam. Ayat dikira tidak gramatis jika terdapat kata bantu yang mengisi posisi antara frasa nama pelaku dengan kata kerja. Oleh itu, (3a-c) adalah gramatis manakala (4a-c) adalah sebaliknya.
(3) a. Hendak saya baca buku itu.
b. Akan kamu lihat kebaikannya.
c. Belum kita bincangkan cadangan itu.
(4) a. *saya hendak baca buku itu.
b. *Kamu akan lihat kebaikannya.
c. *Kita belum bincangkan cadangan itu.
4.3.3.1 Mesti Menceritakan Kebaikannya, Jangan Mendedahkan tentang Keburukannya
Struktur ayat yang mengandungi kata kerja transitif ialah SKO (Subjek + Kata Kerja + Objek). Objek ayat mesti terdiri daripada frasa nama. Dengan kata lain, kata kerja transitif mesti diikuti terus oleh frasa nama. (5a-c) ialah contoh ayat yang berstruktur sebegini.
(5) a. Kita mesti menceritakan kebaikan kawan kita.
b. Ahli-ahli parlimen membahaskan usul tersebut.
c. Para penyelidik itu membentangkan hasil kajian mereka.
Dalam (5a-c), kata kerja transitif “menceritakan”, “membahaskan” dan “membentangkan” masing-masing diikuti terus oleh objek, iaitu frasa nama “kebaikan kawan kita”, “usul tersebut” dan “hasil kajian mereka”. Oleh itu, (5a-c) adalah gramatis.
Jika struktur ini tidak dipatuhi, ayat (6a-c) yang dijana tidak gramatis.
(6) a. *Kita mesti menceritakan tentang kebaikan kawan kita.
b. *Ahli-ahli parlimen membahaskan tentang usul tersebut.
c. *Para penyelidik itu membentangkan tentang hasil kajian mereka.
Kehadiran kata praposisi “tentang” telah mengubah struktur ayat (6a-c) daripada SKO menjadi SKP. Keadaan ini menyebabkan ayat-ayat tersebut tidak gramatis.
4.3.4.1 Mesti Pergi ke Sekolah, Jangan Pergi Sekolah
Bagi sebahagian besar ayat yang mengandungi kata kerja tak transitif berpelengkap, strukturnya ialah SKP (Subjek + Kata Kerja + Praposisi). Dengan kata lain, kata kerja tak transitif tersebut mesti diikuti terus oleh kata praposisi. (7) ialah contoh ayat yang berstruktur sebegini.
(7) Sarah pergi ke sekolah.
Jika struktur ini tidak dipatuhi, ayat (7’) yang dijana tidak gramatis.
(7’) *Sarah pergi sekolah.
Ketidakhadiran kata praposisi “ke” telah mengubah struktur ayat (7) daripada SKP menjadi SKO. Keadaan ini menyebabkan ayat (7’) tidak gramatis.
Isnin, 14 Julai 2008
Kesalahan Penggunaan Perkataan
1.1 Pengenalan
Kesalahan penggunaan perkataan berpunca daripada kekurangan pemahaman mengenai makna, konteks penggunaan dan fungsi sesuatu perkataan. Kesalahan yang paling sering dilakukan ialah penggunaan kata sendi nama, kata ganti nama dan kata soal. Misalnya, penggunaan kata ganti nama orang pertama dan orang kedua mempunyai konteks sosial yang amat kuat. Kata soal pula sering digunakan dalam ayat penyata walaupun penggunaannya terhad untuk tujuan menyoal dan dalam situasi ketidakpastian.
1.2 Kata Sendi Nama
Kesalahan jenis ini adalah antara yang paling banyak dilakukan oleh pengguna bahasa. Puncanya adalah kerana kekurangan pengetahuan mengenai fungsi sesetengah kata sendi nama. Kesalahan tersebut ialah menggunakan kata sendi nama “di“, khususnya dalam frasa “di kalangan“ dan “di hari“; menggunakan kata sendi “ke“ dan “dari“ pada posisi hadapan frasa nama waktu, dan tidak dapat membezakan penggunaan kata sendi nama “dalam“ dengan frasa sendi nama “di dalam“ dan “antara“ dengan “di antara“.
1.2.1 “Di kalangan“ dan “Di hari“
Kata sendi di mengisi dua posisi sahaja, iaitu di hadapan frasa nama tempat (1a-c) dan frasa nama arah (2a-c).
(1) a. di pejabat
b. di Universiti Sains Malaysia
c. di Pulau Pinang
(2) a. di atas
b. di hadapan
c. di sebelah
Penggunaan kata sendi “di“ selain daripada dua posisi ini dianggap tidak gramatis. Oleh itu, penggunaan “di“ di hadapan frasa nama bukan tempat dan arah, misalnya frasa nama abstrak (3a) dan masa (3b-d) adalah tidak gramatis.
(3) a. *di kalangan
b. *di hari
c. *di zaman
d. *di era
“Kalangan“ dalam (3a) sama erti dengan “golongan“ atau “kumpulan“. Oleh itu, kata sendi yang boleh hadir di hadapannya ialah “dalam“. “Hari“ (3b), “zaman“ (3c) dan “era“ (3d) ialah frasa nama masa. Oleh itu, kata sendi yang boleh hadir di hadapannya ialah “pada“.
(3) a. dalam kalangan
b. pada hari
c. pada zaman
d. pada era
Contoh penggunaan dalam ayat adalah seperti (4a-d) yang berikut:
(4) a. Dia yang terpintar dalam kalangan pelajar kelas ini.
b. Kelas bahasa Malaysia diadakan pada hari Rabu.
c. Pada zaman batu, manusia dipercayai hidup di dalam gua.
d. Kehidupan manusia pada era teknologi maklumat dan komunikasi ini sepatutnya
lebih mudah.
1.2.2 “Di dalam“ dan “Dalam“
Frasa “di dalam“ ialah kombinasa kata sendi nama “di“ dan kata nama arah “dalam“. Frasa ini mengisi posisi hadapan frasa nama konkrit (5a-c). Secara bersendirian, “dalam“ boleh berfungsi sebagai kata sendi nama. Dalam fungsi ini, ia mengisi posisi hadapan frasa nama abstrak (6a-c).
(5) a. di dalam kotak
b. di dalam kereta
c. di dalam rumah
(6) a. dalam hal ini
b. dalam masalah ini
c. dalam situasi ini
Dalam (5a-c), “kotak“, “kereta“ dan “rumah“ ialah frasa nama konkrit. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama “di“ dan arah “dalam“ adalah gramatis. Dalam situasi ini, kata sendi “dalam“ tidak boleh digunakan secara bersendirian.
(5’) a. *dalam kotak
b. *dalam kereta
c. *dalam rumah
Dalam (6a-c) pula, “hal ini“, “masalah ini“ dan “situasi ini“ ialah frasa nama abstrak. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama “dalam“ adalah gramatis. Dalam situasi ini, penggunaan kata sendi “di“ adalah tidak gramatis.
(6’) a. *di dalam hal ini
b. *di dalam masalah ini
c. *di dalam situasi ini
1.2.3 “Di antara“ dan “Antara“
Frasa “di antara“ ialah kombinasi kata sendi nama “di“ dan kata nama arah “antara“. Frasa ini digunakan untuk menunjukkan lokasi konkrit (7a-b) dan jarak (7c). Secara bersendirian, “antara“ boleh berfungsi sebagai kata sendi nama. Dalam fungsi ini, ia mengisi posisi hadapan frasa nama bukan lokasi (8a-c).
(7) a. Pulau Batu Putih terletak di antara Johor dengan Singapura.
b. Di antara engkau dengan aku, ada dia.
c. Jarak di antara Pulau Pinang dengan Kuala Lumpur ialah 450 kilometer.
(8) a. Perjanjian itu ditandatangi antara Malaysia dengan Singapura.
b. Persetujuan ini adalah antara engkau dengan aku.
c. Antara Siti dengan Sarah, siapa lebih cantik?
Dalam (7), (7a-b) menunjukkan lokasi konkrit sementara (7c) menunjukkan jarak. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama “di“ dan arah “antara“ adalah gramatis. Dalam situasi ini, kata sendi “antara“ tidak boleh digunakan secara bersendirian.
(7’) a. *Pulau Batu Putih terletak antara Johor dengan Singapura.
b. *Antara engkau dengan aku, ada dia.
c. *Jarak antara Pulau Pinang dengan Kuala Lumpur ialah 450 kilometer.
Dalam (8a-c) pula, frasa “antara Malaysia dengan Singapura“, “antara engkau dengan aku“ dan “antara Siti dengan Sarah“ tidak menunjukkan lokasi. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama “antara“ adalah gramatis. Dalam situasi ini, penggunaan frasa “di antara“ adalah tidak gramatis.
(8’) a. *Perjanjian itu ditandatangi di antara Malaysia dengan Singapura.
b. *Persetujuan ini adalah di antara engkau dengan aku.
c. *Di antara Siti dengan Sarah, siapa lebih cantik?
Nota: Padanan untuk “antara“ dan “di antara“ ialah “dengan“, bukan “dan“.
1.2.4 “Sejak dari“
Frasa “sejak dari“ ialah kombinasi dua kata sendi nama iaitu “sejak“ dan “dari“. Kombinasi sebegini, seperti yang ditunjukkan dalam ayat (9a-c), tidak dibenarkan kerana ia bersifat lewah (membazir perkataan).
(9) a. *Mereka mengikuti kursus itu sejak dari minggu lalu.
b. *Siti dan Sarah bersahabat karib sejak dari kecil.
Cara yang gramatis ialah menggunakan kata “sejak“ sahaja. Dengan kata lain, kata sendi “dari“ perlu digugurkan daripada ayat (9a-b).
(9’) a. Mereka mengikuti kursus itu sejak minggu lalu.
b. Siti dan Sarah bersahabat karib sejak kecil.
1.2.5 “Hingga ke“
Frasa “hingga“ ke ialah gabungan dua kata sendi iaitu “hingga“ dan “ke“. Kombinasi sebegini, seperti yang ditunjukkan dalam ayat (10a-b), tidak dibenarkan kerana ia bersifat lewah.
(10) a. *Ibnu Batutta mengembara hingga ke Asia Tenggara.
b. *Sarah mengulang kaji pelajaran hingga ke subuh.
Cara yang gramatis ialah menggunakan “hingga“ sahaja. Dengan kata lain, kata sendi “ke“ perlu digugurkan daripada ayat (10a-b).
(10’) a. Ibnu Batutta mengembara hingga Asia Tenggara.
b. Sarah mengulang kaji pelajaran hingga subuh.
1.2.6 “Dari“ dan “Daripada“
Kata sendi “dari“ mengisi posisi hadapan frasa nama tempat sementara kata sendi “daripada“ mengisi posisi hadapan frasa nama manusia dan institusi. Masalahnya ialah sesetengah frasa nama tempat juga merupakan frasa nama institusi. Contohnya ialah “sekolah“, “Universiti Sains Malaysia“ dan “pejabat kerajaan“. Dalam hal ini, rujukan frasa nama berkenaan dalam konteks ujaran perlu diperhatikan.
(11) a. Ali baru balik dari sekolah.
b. Saya datang dari Universiti Sains Malaysia.
c. Larian itu bermula dari pejabat kerajaan persekutuan.
(12) a. Permohonan ini datang daripada sekolah itu.
b. Tawaran ini dikirim daripada Universiti Sains Malaysia.
c. Notis itu diterima daripada pejabat kerajaan.
Dalam (11a-c), frasa nama “sekolah“, “Universiti Sains Malaysia“ dan “pejabat kerajaan persekutuan“ merujuk tempat. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama yang gramatis ialah “dari“. Dalam (12a-c) pula, frasa nama “sekolah“, “Universiti Sains Malaysia“ dan “pejabat kerajaan“ merujuk institusi. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama yang gramatis ialah “daripada“.
1.3 Kata Ganti Nama
Kata ganti nama digunakan untuk merujuk perkataan yang telah disebut/ditulis sebelum itu. Ia digunakan untuk merujuk benda hidup dan benda tidak hidup, baik yang konkrit atau abstrak, baik yang tunggal atau jamak. Dalam BM, penggunaan kata ganti nama, khususnya untuk diri pertama dan diri kedua, mempunyai konteks sosial yang amat kuat. Kesalahan yang biasa dilakukan dalam penggunaan kategori perkataan jenis ini ialah tidak mempunyai rujukan, salah rujukan dan salah konteks sosial.
1.3.1 “Ianya“
“Ianya“ ialah bentuk ganti nama yang tidak gramatis kerana ia menggabungkan dua kata ganti nama, iaitu “ia“ dan “nya“. Dalam BM, tidak wujud rumus yang membenarkan pembentukan perkataan seperti ini.
(13) *Ianya mempunyai implikasi yang besar terhadap pembangunan negara ini.
Ayat (13) tidak gramatis kerana penggunaan perkataan “ianya”. Untuk membetulkan ayat ini, gunakan ganti nama “ia” sahaja.
(13’) Ia mempunyai implikasi yang besar terhadap pembangunan negara ini.
Nota: Ganti nama “ia” boleh digunakan untuk merujuk benda, haiwan dan perkara
abstrak, baik dalam bilangan tunggal atau banyak. Ia tidak boleh digunakan untuk
merujuk manusia.
1.3.2 “Dia“
Kata ganti nama “dia“ digunakan untuk merujuk orang ketiga. Terdapat dua jenis kesalahan dalam penggunaan kata ganti nama ini. Pertama, “dia“ digunakan sebagai ganti nama pemilik (14a), dan kedua, sebagai ganti nama objek kata kerja transitif (14b).
(14) a. *Kita mesti memahami fungsi dia.
b. *Kita mesti berusaha untuk memahami dia.
Ayat (14a) tidak gramatis kerana “dia” digunakan sebagai ganti nama pemilik. Ayat (14b) pula tidak gramatis kerana “dia“ digunakan sebagai objek kata kerja transitif “memahami“. Untuk ganti nama pemilik dan objek kata kerja transitif, ganti nama yang gramatis ialah “nya“.
(14’) a. Kita mesti memahami fungsinya.
b. Kita mesti berusaha untuk memahaminya.
1.3.3 “Beliau”
“Beliau” ialah kata ganti nama orang ketiga. Kesalahan yang sering dilakukan dalam penggunaan kata ganti nama ini berpunca daripada kurang kefahaman mengenai penggunaaanya dalam konteks sosial. Kata ganti nama ini digunakan untuk orang yang mempunyai status sosial yang tinggi. Oleh itu, ia tidak boleh digunakan untuk orang yang mempunyai status sosial yang rendah, misalnya penagih dadah, perompak, atau kanak-kanak.
(15) a. *Beliau menjadi penagih dadah kerana terpedaya dengan pujukan rakan-rakannya.
b. *Beliau mendapat tempat pertama dalam pertandingan bayi sihat itu.
Ayat (15a-b) tidak gramatis kerana kata ganti nama “beliau” digunakan untuk orang yang mempunyai status sosial yang rendah, iaitu penagih dadah (15a), dan kanak-kanak, iaitu “bayi” (14b). Dalam konteks ini, kata ganti nama yang gramatis ialah “dia”.
(15’) a. Dia menjadi penagih dadah kerana terpedaya dengan pujukan rakan-rakannya.
b. Dia mendapat tempat pertama dalam pertandingan bayi sihat itu.
1.3.4 “Kami” dan “Kita”
“Kami“ dan “kita“ ialah kata ganti nama diri pertama. Walau bagaimanapun, terdapat sedikit perbezaan makna antara kedua-duanya. “Kami” merujuk penutur jamak tetapi tidak termasuk pendengar manakala “kita” merujuk penutur (tunggal atau jamak) dan termasuk juga pendengar. Oleh itu, untuk mengajak pendengar melakukan kebaikan, kata ganti nama yang digunakan ialah “kita”.
(16) Kita mestilah memertabatkan bahasa Melayu kerana ia jiwa bangsa kita.
Sekiranya kata ganti nama “kami” digunakan, bermakna pendengar tidak diajak sama dalam seruan tersebut.
1.3.4 “Kamu“ dan “Awak“
“Kamu“, “awak“, “engkau“ dan “kau“ ialah kata ganti nama orang kedua. Penggunaannya mempunyai konteks sosial yang amat kuat. Oleh itu, penutur boleh menggunakannya untuk pihak/orang tertentu sahaja, iaitu kawan rapat dan orang yang lebih muda daripada penutur. Ia tidak boleh digunakan kepada orang/pihak yang lebih tua atau mempunyai status sosial yang tinggi.
(17) Boleh kamu jelaskan kepada saya teori itu?
Penggunaan kata ganti nama “kamu“ dalam (17) dibenarkan jika penutur dan pendengar mempunyai taraf sosial dan umur yang setaraf, misalnya sama-sama pelajar universiti. Walau bagaimanapun, jika penutur dan pendengar tidak setaraf, misalnya penutur pelajar universiti manakala pendengar pula pensyarah, penggunaan kata ganti nama itu tidak dibenarkan.
1.3.5 “Mereka-mereka“, “Para-para Pelajar“ dan “Para Pelajar-pelajar“
Kata ganti nama “mereka“ tidak boleh digandakan kerana ia telah sedia mengandungi maksud jamak. Begitu juga, kata “para“ tidak boleh digandakan kerana ia juga telah sedia mengandungi maksud jamak.
(18) *Mereka-mereka yang berminat boleh menyertai pertandingan ini.
(19) *Para-para pelajar yang cemerlang sahaja diterima masuk ke sekolah berasrama
penuh.
Ayat (18) dan (19) tidak gramatis kerana perkataan “mereka“ dan “para“ digandakan. Untuk menjana ayat yang gramatis, perkataan tersebut tidak boleh digandakan.
(18’) Mereka yang berminat boleh menyertai pertandingan ini.
(19’) Para pelajar yang cemerlang sahaja diterima masuk ke sekolah berasrama penuh.
Satu lagi jenis kesalahan ialah menggunakan “mereka“ sebagai kata nama am. Dengan kata lain, “mereka“ digunakan tanpa rujukan terhadap kata nama yang telah disebut/ditulis terlebih dahulu. Contoh kesalahan jenis ini adalah seperti (20) yang berikut:
(20) Persatuan ini akan mengadakan lawatan sambil belajar ke Putra Jaya. *Mereka yang
berminat boleh mendaftarkan nama.
Ayat kedua dalam (20) tidak gramatis kerana kata ganti nama “mereka“ digunakan sebagai kata nama am. Sebagai kata ganti nama, “mereka“ perlu mempunyai rujukan terhadap kata nama yang ditulis/disebut sebelum itu. Dengan menggantikan “mereka“ dengan kata nama am, misalnya “sesiapa“, “para pelajar“ atau “ahli-ahli“, ayat (20’) yang dijana adalah gramatis.
(20’) Persatuan ini akan mengadakan lawatan sambil belajar ke Putra Jaya. Sesiapa yang
berminat boleh mendaftarkan nama.
Penggunaan kata bilangan “semua“ sebagai kata nama am juga menyebabkan ayat (21) yang dijana tidak gramatis.
(21) Persatuan ini akan mengadakan lawatan sambil belajar ke Putra Jaya. *Semua yang
berminat boleh mendaftarkan nama.
Ayat kedua dalam (21) tidak gramatis kerana penggunaan kata bilangan “semua“ sebagai kata nama am. Sebagai kata bilangan, “semua“ perlu diikuti oleh frasa nama.
(21’) Persatuan ini akan mengadakan lawatan sambil belajar ke Putra Jaya. Semua ahli
yang berminat boleh mendaftarkan nama.
Ayat kedua dalam (21’) gramatis kerana kata bilangan “semua“ diikuti oleh frasa nama am “ahli“ untuk membentukkan frasa nama “semua ahli“.
Satu lagi jenis kesalahan dalam penggunaan perkataan “para“ ialah menggandakan frasa nama yang mengikuti perkataan para tersebut.
(22) *Para pelajar-pelajar yang cemerlang sahaja diterima masuk ke sekolah berasrama
penuh.
Ayat (22) tidak gramatis kerana penggandaan perkataan “pelajar“. Frasa “para pelajar“ telah sedia mengandungi maksud jamak. Oleh itu, menggandakan perkataan “pelajar“ (atau “para“) akan menyebabkan pembaziran perkataan (lewah). Atas alasan yang sama, kata nama yang hadir selepas kata “antara“ juga tidak boleh digandakan.
(23) *Antara pelajar-pelajar yang cemerlang adalah Siti dan sarah.
Ayat (23) tidak gramatis kerana frasa nama “pelajar“ digandakan. Ayat yang gramatis ialah (23’) yang berikut:
(23’) Antara pelajar yang cemerlang adalah Siti dan sarah.
Panduan: Kata pemeri bagi ayat yang bermula dengan kata sendi “antara“ ialah “adalah“.
1.4 Kata Perintah “Mulai”
“Mulai“ ialah kata perintah. Oleh itu, ia tidak boleh digunakan dalam ayat penyata.
(24) *Kita akan belajar bersungguh-sungguh mulai sekarang,.
Ayat (24) tidak gramatis kerana penggunaan kata perintah “mulai“ sedangkan (24) ialah ayat penyata. Dalam ayat penyata, penggunaan kata kerja biasa, iaitu “bermula daripada“, adalah gramatis.
(24’) Kita akan belajar bersungguh-sungguh bermula daripada sekarang.
Penggunaan kata “mulai“ dalam ayat perintah adalah seperti (25) yang berikut:
(25) Mulai menjawab soalan sekarang.
1.5 Kata Soal
Kata soal digunakan untuk menyoal (26), dan dalam keadaan ketidakpastian (27).
(26) Di mana saudara tinggal?
(27) Di mana bumi dipijak.
Ia tidak boleh digunakan dalam ayat penyata (28) dan (29).
(28) *... ialah penghasilan kimpalan titik atau unjuran di mana daya dikenakan secara
manual pada elektrod dan benda kerja.
(29) *… ialah proses yang mana pelakuran dihasilkan secara pemanasan.
Ayat (28) dan (29) seharusnya ditulis seperti (28’) dan (29’) yang berikut:
(28’) ... ialah penghasilan kimpalan titik atau unjuran, iaitu daya dikenakan secara manual
pada elektrod dan benda kerja.
(29’) … ialah proses penghasilan pelakuran secara pemanasan.
1.6 Kata Tunjuk
Kata tunjuk, iaitu “itu”, “ini”, “tersebut” dan “berkenaan”, hadir di hadapan frasa nama. Ia berfungsi untuk merujuk frasa nama yang sama yang telah disebut/ditulis sebelum itu atau frasa nama yang diketahui oleh pendengar/pembaca. Dalam hal ini, pengguguran kata tunjuk (30’) tidak dibenarkan.
(30) Negara ini akan maju jika kita bersatu padu.
(30’) *Negara akan maju jika kita bersatu padu.
1.7 Kata dan Imbuhan Penguat
Kata dan imbuhan penguat hadir di hadapan/belakang frasa adjektif. Fungsinya adalah untuk menguatkan lagi frasa adjektif tersebut. Contoh kata penguat ialah “sangat”, “paling”, “sekali” dan “nian”. Imbuhan penguat pula ialah “ter+”, “se+” dan “+nya”. Hanya satu kata/imbuhan penguat boleh hadir pada sesuatu frasa adjektif. Oleh itu, frasa adjektif yang menerima kehadiran dua atau lebih kata/imbuhan penguat adalah tidak gramatis.
(31) *Terutamanya
(32) *Terutama sekali
(33) *Terutamanya sekali
(34) *Sungguh indah nian
Frasa (31), tidak gramatis kerana adanya dua imbuhan penguat, iaitu “ter+” dan “+nya”. Frasa (32) tidak gramatis kerana adanya satu imbuhan penguat (ter+) dan satu kata penguat (sekali). Frasa (33) tidak gramatis kerana adanya dua imbuhan penguat (“ter+” dan “+nya”) dan satu kata penguat (sekali). Frasa (34) pula tidak gramatis kerana adanya dua kata penguat, iaitu “sungguh” dan “nian”.
1.8 Kata Sandang “Yang”
Kata sandang “yang” boleh berfungsi sebagai kata ganti nama. Walau bagaimanapun, “yang” berbeza daripada kata ganti nama biasa kerana ia boleh hadir bersama-sama dengan frasa nama yang digantikannya.
(35) Yang kurik itu kundi.
(35’) Biji yang kurik itu kundi.
Dalam (35) “yang” berfungsi sebagai ganti nama “biji” yang digugurkan. Dalam (35’) pula, “yang” hadir bersama-sama frasa nama “biji”. Kesalahan yang biasa dilakukan ialah menggugurkan kedua-duanya, iaitu kata sandang “yang” dan frasa namanya sekali, seperti dalam ayat yang berikut:
(36) *Berikut ialah senarai nama pelajar yang berjaya.
Kejanggalan (36) terletak pada frasa nama “berikut” yang melalui transformasi pengguguran dua perkataan, iaitu “senarai” dan “yang”, yang tidak dibenarkan. Frasa asalnya ialah “senarai yang berikut”. Perkataan yang boleh/mesti digugurkan hanyalah “senarai”, manakala “yang” tidak boleh digugurkan. Oleh itu, ayat yang gramatis ialah (36’).
(36’) Yang berikut ialah senarai nama pelajar yang berjaya.
Kesalahan penggunaan perkataan berpunca daripada kekurangan pemahaman mengenai makna, konteks penggunaan dan fungsi sesuatu perkataan. Kesalahan yang paling sering dilakukan ialah penggunaan kata sendi nama, kata ganti nama dan kata soal. Misalnya, penggunaan kata ganti nama orang pertama dan orang kedua mempunyai konteks sosial yang amat kuat. Kata soal pula sering digunakan dalam ayat penyata walaupun penggunaannya terhad untuk tujuan menyoal dan dalam situasi ketidakpastian.
1.2 Kata Sendi Nama
Kesalahan jenis ini adalah antara yang paling banyak dilakukan oleh pengguna bahasa. Puncanya adalah kerana kekurangan pengetahuan mengenai fungsi sesetengah kata sendi nama. Kesalahan tersebut ialah menggunakan kata sendi nama “di“, khususnya dalam frasa “di kalangan“ dan “di hari“; menggunakan kata sendi “ke“ dan “dari“ pada posisi hadapan frasa nama waktu, dan tidak dapat membezakan penggunaan kata sendi nama “dalam“ dengan frasa sendi nama “di dalam“ dan “antara“ dengan “di antara“.
1.2.1 “Di kalangan“ dan “Di hari“
Kata sendi di mengisi dua posisi sahaja, iaitu di hadapan frasa nama tempat (1a-c) dan frasa nama arah (2a-c).
(1) a. di pejabat
b. di Universiti Sains Malaysia
c. di Pulau Pinang
(2) a. di atas
b. di hadapan
c. di sebelah
Penggunaan kata sendi “di“ selain daripada dua posisi ini dianggap tidak gramatis. Oleh itu, penggunaan “di“ di hadapan frasa nama bukan tempat dan arah, misalnya frasa nama abstrak (3a) dan masa (3b-d) adalah tidak gramatis.
(3) a. *di kalangan
b. *di hari
c. *di zaman
d. *di era
“Kalangan“ dalam (3a) sama erti dengan “golongan“ atau “kumpulan“. Oleh itu, kata sendi yang boleh hadir di hadapannya ialah “dalam“. “Hari“ (3b), “zaman“ (3c) dan “era“ (3d) ialah frasa nama masa. Oleh itu, kata sendi yang boleh hadir di hadapannya ialah “pada“.
(3) a. dalam kalangan
b. pada hari
c. pada zaman
d. pada era
Contoh penggunaan dalam ayat adalah seperti (4a-d) yang berikut:
(4) a. Dia yang terpintar dalam kalangan pelajar kelas ini.
b. Kelas bahasa Malaysia diadakan pada hari Rabu.
c. Pada zaman batu, manusia dipercayai hidup di dalam gua.
d. Kehidupan manusia pada era teknologi maklumat dan komunikasi ini sepatutnya
lebih mudah.
1.2.2 “Di dalam“ dan “Dalam“
Frasa “di dalam“ ialah kombinasa kata sendi nama “di“ dan kata nama arah “dalam“. Frasa ini mengisi posisi hadapan frasa nama konkrit (5a-c). Secara bersendirian, “dalam“ boleh berfungsi sebagai kata sendi nama. Dalam fungsi ini, ia mengisi posisi hadapan frasa nama abstrak (6a-c).
(5) a. di dalam kotak
b. di dalam kereta
c. di dalam rumah
(6) a. dalam hal ini
b. dalam masalah ini
c. dalam situasi ini
Dalam (5a-c), “kotak“, “kereta“ dan “rumah“ ialah frasa nama konkrit. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama “di“ dan arah “dalam“ adalah gramatis. Dalam situasi ini, kata sendi “dalam“ tidak boleh digunakan secara bersendirian.
(5’) a. *dalam kotak
b. *dalam kereta
c. *dalam rumah
Dalam (6a-c) pula, “hal ini“, “masalah ini“ dan “situasi ini“ ialah frasa nama abstrak. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama “dalam“ adalah gramatis. Dalam situasi ini, penggunaan kata sendi “di“ adalah tidak gramatis.
(6’) a. *di dalam hal ini
b. *di dalam masalah ini
c. *di dalam situasi ini
1.2.3 “Di antara“ dan “Antara“
Frasa “di antara“ ialah kombinasi kata sendi nama “di“ dan kata nama arah “antara“. Frasa ini digunakan untuk menunjukkan lokasi konkrit (7a-b) dan jarak (7c). Secara bersendirian, “antara“ boleh berfungsi sebagai kata sendi nama. Dalam fungsi ini, ia mengisi posisi hadapan frasa nama bukan lokasi (8a-c).
(7) a. Pulau Batu Putih terletak di antara Johor dengan Singapura.
b. Di antara engkau dengan aku, ada dia.
c. Jarak di antara Pulau Pinang dengan Kuala Lumpur ialah 450 kilometer.
(8) a. Perjanjian itu ditandatangi antara Malaysia dengan Singapura.
b. Persetujuan ini adalah antara engkau dengan aku.
c. Antara Siti dengan Sarah, siapa lebih cantik?
Dalam (7), (7a-b) menunjukkan lokasi konkrit sementara (7c) menunjukkan jarak. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama “di“ dan arah “antara“ adalah gramatis. Dalam situasi ini, kata sendi “antara“ tidak boleh digunakan secara bersendirian.
(7’) a. *Pulau Batu Putih terletak antara Johor dengan Singapura.
b. *Antara engkau dengan aku, ada dia.
c. *Jarak antara Pulau Pinang dengan Kuala Lumpur ialah 450 kilometer.
Dalam (8a-c) pula, frasa “antara Malaysia dengan Singapura“, “antara engkau dengan aku“ dan “antara Siti dengan Sarah“ tidak menunjukkan lokasi. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama “antara“ adalah gramatis. Dalam situasi ini, penggunaan frasa “di antara“ adalah tidak gramatis.
(8’) a. *Perjanjian itu ditandatangi di antara Malaysia dengan Singapura.
b. *Persetujuan ini adalah di antara engkau dengan aku.
c. *Di antara Siti dengan Sarah, siapa lebih cantik?
Nota: Padanan untuk “antara“ dan “di antara“ ialah “dengan“, bukan “dan“.
1.2.4 “Sejak dari“
Frasa “sejak dari“ ialah kombinasi dua kata sendi nama iaitu “sejak“ dan “dari“. Kombinasi sebegini, seperti yang ditunjukkan dalam ayat (9a-c), tidak dibenarkan kerana ia bersifat lewah (membazir perkataan).
(9) a. *Mereka mengikuti kursus itu sejak dari minggu lalu.
b. *Siti dan Sarah bersahabat karib sejak dari kecil.
Cara yang gramatis ialah menggunakan kata “sejak“ sahaja. Dengan kata lain, kata sendi “dari“ perlu digugurkan daripada ayat (9a-b).
(9’) a. Mereka mengikuti kursus itu sejak minggu lalu.
b. Siti dan Sarah bersahabat karib sejak kecil.
1.2.5 “Hingga ke“
Frasa “hingga“ ke ialah gabungan dua kata sendi iaitu “hingga“ dan “ke“. Kombinasi sebegini, seperti yang ditunjukkan dalam ayat (10a-b), tidak dibenarkan kerana ia bersifat lewah.
(10) a. *Ibnu Batutta mengembara hingga ke Asia Tenggara.
b. *Sarah mengulang kaji pelajaran hingga ke subuh.
Cara yang gramatis ialah menggunakan “hingga“ sahaja. Dengan kata lain, kata sendi “ke“ perlu digugurkan daripada ayat (10a-b).
(10’) a. Ibnu Batutta mengembara hingga Asia Tenggara.
b. Sarah mengulang kaji pelajaran hingga subuh.
1.2.6 “Dari“ dan “Daripada“
Kata sendi “dari“ mengisi posisi hadapan frasa nama tempat sementara kata sendi “daripada“ mengisi posisi hadapan frasa nama manusia dan institusi. Masalahnya ialah sesetengah frasa nama tempat juga merupakan frasa nama institusi. Contohnya ialah “sekolah“, “Universiti Sains Malaysia“ dan “pejabat kerajaan“. Dalam hal ini, rujukan frasa nama berkenaan dalam konteks ujaran perlu diperhatikan.
(11) a. Ali baru balik dari sekolah.
b. Saya datang dari Universiti Sains Malaysia.
c. Larian itu bermula dari pejabat kerajaan persekutuan.
(12) a. Permohonan ini datang daripada sekolah itu.
b. Tawaran ini dikirim daripada Universiti Sains Malaysia.
c. Notis itu diterima daripada pejabat kerajaan.
Dalam (11a-c), frasa nama “sekolah“, “Universiti Sains Malaysia“ dan “pejabat kerajaan persekutuan“ merujuk tempat. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama yang gramatis ialah “dari“. Dalam (12a-c) pula, frasa nama “sekolah“, “Universiti Sains Malaysia“ dan “pejabat kerajaan“ merujuk institusi. Oleh itu, penggunaan kata sendi nama yang gramatis ialah “daripada“.
1.3 Kata Ganti Nama
Kata ganti nama digunakan untuk merujuk perkataan yang telah disebut/ditulis sebelum itu. Ia digunakan untuk merujuk benda hidup dan benda tidak hidup, baik yang konkrit atau abstrak, baik yang tunggal atau jamak. Dalam BM, penggunaan kata ganti nama, khususnya untuk diri pertama dan diri kedua, mempunyai konteks sosial yang amat kuat. Kesalahan yang biasa dilakukan dalam penggunaan kategori perkataan jenis ini ialah tidak mempunyai rujukan, salah rujukan dan salah konteks sosial.
1.3.1 “Ianya“
“Ianya“ ialah bentuk ganti nama yang tidak gramatis kerana ia menggabungkan dua kata ganti nama, iaitu “ia“ dan “nya“. Dalam BM, tidak wujud rumus yang membenarkan pembentukan perkataan seperti ini.
(13) *Ianya mempunyai implikasi yang besar terhadap pembangunan negara ini.
Ayat (13) tidak gramatis kerana penggunaan perkataan “ianya”. Untuk membetulkan ayat ini, gunakan ganti nama “ia” sahaja.
(13’) Ia mempunyai implikasi yang besar terhadap pembangunan negara ini.
Nota: Ganti nama “ia” boleh digunakan untuk merujuk benda, haiwan dan perkara
abstrak, baik dalam bilangan tunggal atau banyak. Ia tidak boleh digunakan untuk
merujuk manusia.
1.3.2 “Dia“
Kata ganti nama “dia“ digunakan untuk merujuk orang ketiga. Terdapat dua jenis kesalahan dalam penggunaan kata ganti nama ini. Pertama, “dia“ digunakan sebagai ganti nama pemilik (14a), dan kedua, sebagai ganti nama objek kata kerja transitif (14b).
(14) a. *Kita mesti memahami fungsi dia.
b. *Kita mesti berusaha untuk memahami dia.
Ayat (14a) tidak gramatis kerana “dia” digunakan sebagai ganti nama pemilik. Ayat (14b) pula tidak gramatis kerana “dia“ digunakan sebagai objek kata kerja transitif “memahami“. Untuk ganti nama pemilik dan objek kata kerja transitif, ganti nama yang gramatis ialah “nya“.
(14’) a. Kita mesti memahami fungsinya.
b. Kita mesti berusaha untuk memahaminya.
1.3.3 “Beliau”
“Beliau” ialah kata ganti nama orang ketiga. Kesalahan yang sering dilakukan dalam penggunaan kata ganti nama ini berpunca daripada kurang kefahaman mengenai penggunaaanya dalam konteks sosial. Kata ganti nama ini digunakan untuk orang yang mempunyai status sosial yang tinggi. Oleh itu, ia tidak boleh digunakan untuk orang yang mempunyai status sosial yang rendah, misalnya penagih dadah, perompak, atau kanak-kanak.
(15) a. *Beliau menjadi penagih dadah kerana terpedaya dengan pujukan rakan-rakannya.
b. *Beliau mendapat tempat pertama dalam pertandingan bayi sihat itu.
Ayat (15a-b) tidak gramatis kerana kata ganti nama “beliau” digunakan untuk orang yang mempunyai status sosial yang rendah, iaitu penagih dadah (15a), dan kanak-kanak, iaitu “bayi” (14b). Dalam konteks ini, kata ganti nama yang gramatis ialah “dia”.
(15’) a. Dia menjadi penagih dadah kerana terpedaya dengan pujukan rakan-rakannya.
b. Dia mendapat tempat pertama dalam pertandingan bayi sihat itu.
1.3.4 “Kami” dan “Kita”
“Kami“ dan “kita“ ialah kata ganti nama diri pertama. Walau bagaimanapun, terdapat sedikit perbezaan makna antara kedua-duanya. “Kami” merujuk penutur jamak tetapi tidak termasuk pendengar manakala “kita” merujuk penutur (tunggal atau jamak) dan termasuk juga pendengar. Oleh itu, untuk mengajak pendengar melakukan kebaikan, kata ganti nama yang digunakan ialah “kita”.
(16) Kita mestilah memertabatkan bahasa Melayu kerana ia jiwa bangsa kita.
Sekiranya kata ganti nama “kami” digunakan, bermakna pendengar tidak diajak sama dalam seruan tersebut.
1.3.4 “Kamu“ dan “Awak“
“Kamu“, “awak“, “engkau“ dan “kau“ ialah kata ganti nama orang kedua. Penggunaannya mempunyai konteks sosial yang amat kuat. Oleh itu, penutur boleh menggunakannya untuk pihak/orang tertentu sahaja, iaitu kawan rapat dan orang yang lebih muda daripada penutur. Ia tidak boleh digunakan kepada orang/pihak yang lebih tua atau mempunyai status sosial yang tinggi.
(17) Boleh kamu jelaskan kepada saya teori itu?
Penggunaan kata ganti nama “kamu“ dalam (17) dibenarkan jika penutur dan pendengar mempunyai taraf sosial dan umur yang setaraf, misalnya sama-sama pelajar universiti. Walau bagaimanapun, jika penutur dan pendengar tidak setaraf, misalnya penutur pelajar universiti manakala pendengar pula pensyarah, penggunaan kata ganti nama itu tidak dibenarkan.
1.3.5 “Mereka-mereka“, “Para-para Pelajar“ dan “Para Pelajar-pelajar“
Kata ganti nama “mereka“ tidak boleh digandakan kerana ia telah sedia mengandungi maksud jamak. Begitu juga, kata “para“ tidak boleh digandakan kerana ia juga telah sedia mengandungi maksud jamak.
(18) *Mereka-mereka yang berminat boleh menyertai pertandingan ini.
(19) *Para-para pelajar yang cemerlang sahaja diterima masuk ke sekolah berasrama
penuh.
Ayat (18) dan (19) tidak gramatis kerana perkataan “mereka“ dan “para“ digandakan. Untuk menjana ayat yang gramatis, perkataan tersebut tidak boleh digandakan.
(18’) Mereka yang berminat boleh menyertai pertandingan ini.
(19’) Para pelajar yang cemerlang sahaja diterima masuk ke sekolah berasrama penuh.
Satu lagi jenis kesalahan ialah menggunakan “mereka“ sebagai kata nama am. Dengan kata lain, “mereka“ digunakan tanpa rujukan terhadap kata nama yang telah disebut/ditulis terlebih dahulu. Contoh kesalahan jenis ini adalah seperti (20) yang berikut:
(20) Persatuan ini akan mengadakan lawatan sambil belajar ke Putra Jaya. *Mereka yang
berminat boleh mendaftarkan nama.
Ayat kedua dalam (20) tidak gramatis kerana kata ganti nama “mereka“ digunakan sebagai kata nama am. Sebagai kata ganti nama, “mereka“ perlu mempunyai rujukan terhadap kata nama yang ditulis/disebut sebelum itu. Dengan menggantikan “mereka“ dengan kata nama am, misalnya “sesiapa“, “para pelajar“ atau “ahli-ahli“, ayat (20’) yang dijana adalah gramatis.
(20’) Persatuan ini akan mengadakan lawatan sambil belajar ke Putra Jaya. Sesiapa yang
berminat boleh mendaftarkan nama.
Penggunaan kata bilangan “semua“ sebagai kata nama am juga menyebabkan ayat (21) yang dijana tidak gramatis.
(21) Persatuan ini akan mengadakan lawatan sambil belajar ke Putra Jaya. *Semua yang
berminat boleh mendaftarkan nama.
Ayat kedua dalam (21) tidak gramatis kerana penggunaan kata bilangan “semua“ sebagai kata nama am. Sebagai kata bilangan, “semua“ perlu diikuti oleh frasa nama.
(21’) Persatuan ini akan mengadakan lawatan sambil belajar ke Putra Jaya. Semua ahli
yang berminat boleh mendaftarkan nama.
Ayat kedua dalam (21’) gramatis kerana kata bilangan “semua“ diikuti oleh frasa nama am “ahli“ untuk membentukkan frasa nama “semua ahli“.
Satu lagi jenis kesalahan dalam penggunaan perkataan “para“ ialah menggandakan frasa nama yang mengikuti perkataan para tersebut.
(22) *Para pelajar-pelajar yang cemerlang sahaja diterima masuk ke sekolah berasrama
penuh.
Ayat (22) tidak gramatis kerana penggandaan perkataan “pelajar“. Frasa “para pelajar“ telah sedia mengandungi maksud jamak. Oleh itu, menggandakan perkataan “pelajar“ (atau “para“) akan menyebabkan pembaziran perkataan (lewah). Atas alasan yang sama, kata nama yang hadir selepas kata “antara“ juga tidak boleh digandakan.
(23) *Antara pelajar-pelajar yang cemerlang adalah Siti dan sarah.
Ayat (23) tidak gramatis kerana frasa nama “pelajar“ digandakan. Ayat yang gramatis ialah (23’) yang berikut:
(23’) Antara pelajar yang cemerlang adalah Siti dan sarah.
Panduan: Kata pemeri bagi ayat yang bermula dengan kata sendi “antara“ ialah “adalah“.
1.4 Kata Perintah “Mulai”
“Mulai“ ialah kata perintah. Oleh itu, ia tidak boleh digunakan dalam ayat penyata.
(24) *Kita akan belajar bersungguh-sungguh mulai sekarang,.
Ayat (24) tidak gramatis kerana penggunaan kata perintah “mulai“ sedangkan (24) ialah ayat penyata. Dalam ayat penyata, penggunaan kata kerja biasa, iaitu “bermula daripada“, adalah gramatis.
(24’) Kita akan belajar bersungguh-sungguh bermula daripada sekarang.
Penggunaan kata “mulai“ dalam ayat perintah adalah seperti (25) yang berikut:
(25) Mulai menjawab soalan sekarang.
1.5 Kata Soal
Kata soal digunakan untuk menyoal (26), dan dalam keadaan ketidakpastian (27).
(26) Di mana saudara tinggal?
(27) Di mana bumi dipijak.
Ia tidak boleh digunakan dalam ayat penyata (28) dan (29).
(28) *... ialah penghasilan kimpalan titik atau unjuran di mana daya dikenakan secara
manual pada elektrod dan benda kerja.
(29) *… ialah proses yang mana pelakuran dihasilkan secara pemanasan.
Ayat (28) dan (29) seharusnya ditulis seperti (28’) dan (29’) yang berikut:
(28’) ... ialah penghasilan kimpalan titik atau unjuran, iaitu daya dikenakan secara manual
pada elektrod dan benda kerja.
(29’) … ialah proses penghasilan pelakuran secara pemanasan.
1.6 Kata Tunjuk
Kata tunjuk, iaitu “itu”, “ini”, “tersebut” dan “berkenaan”, hadir di hadapan frasa nama. Ia berfungsi untuk merujuk frasa nama yang sama yang telah disebut/ditulis sebelum itu atau frasa nama yang diketahui oleh pendengar/pembaca. Dalam hal ini, pengguguran kata tunjuk (30’) tidak dibenarkan.
(30) Negara ini akan maju jika kita bersatu padu.
(30’) *Negara akan maju jika kita bersatu padu.
1.7 Kata dan Imbuhan Penguat
Kata dan imbuhan penguat hadir di hadapan/belakang frasa adjektif. Fungsinya adalah untuk menguatkan lagi frasa adjektif tersebut. Contoh kata penguat ialah “sangat”, “paling”, “sekali” dan “nian”. Imbuhan penguat pula ialah “ter+”, “se+” dan “+nya”. Hanya satu kata/imbuhan penguat boleh hadir pada sesuatu frasa adjektif. Oleh itu, frasa adjektif yang menerima kehadiran dua atau lebih kata/imbuhan penguat adalah tidak gramatis.
(31) *Terutamanya
(32) *Terutama sekali
(33) *Terutamanya sekali
(34) *Sungguh indah nian
Frasa (31), tidak gramatis kerana adanya dua imbuhan penguat, iaitu “ter+” dan “+nya”. Frasa (32) tidak gramatis kerana adanya satu imbuhan penguat (ter+) dan satu kata penguat (sekali). Frasa (33) tidak gramatis kerana adanya dua imbuhan penguat (“ter+” dan “+nya”) dan satu kata penguat (sekali). Frasa (34) pula tidak gramatis kerana adanya dua kata penguat, iaitu “sungguh” dan “nian”.
1.8 Kata Sandang “Yang”
Kata sandang “yang” boleh berfungsi sebagai kata ganti nama. Walau bagaimanapun, “yang” berbeza daripada kata ganti nama biasa kerana ia boleh hadir bersama-sama dengan frasa nama yang digantikannya.
(35) Yang kurik itu kundi.
(35’) Biji yang kurik itu kundi.
Dalam (35) “yang” berfungsi sebagai ganti nama “biji” yang digugurkan. Dalam (35’) pula, “yang” hadir bersama-sama frasa nama “biji”. Kesalahan yang biasa dilakukan ialah menggugurkan kedua-duanya, iaitu kata sandang “yang” dan frasa namanya sekali, seperti dalam ayat yang berikut:
(36) *Berikut ialah senarai nama pelajar yang berjaya.
Kejanggalan (36) terletak pada frasa nama “berikut” yang melalui transformasi pengguguran dua perkataan, iaitu “senarai” dan “yang”, yang tidak dibenarkan. Frasa asalnya ialah “senarai yang berikut”. Perkataan yang boleh/mesti digugurkan hanyalah “senarai”, manakala “yang” tidak boleh digugurkan. Oleh itu, ayat yang gramatis ialah (36’).
(36’) Yang berikut ialah senarai nama pelajar yang berjaya.
Kesalahan Imbuhan
2.1 Pengenalan
Penggunaan imbuhan ialah salah satu aspek yang dapat mengelirukan pengguna BM. Penggunaan imbuhan yang paling banyak mengelirukan ialah akhiran +kan dan +i serta +per dalam pembentukan kata kerja transitif. Begitu juga penggunaan bentuk imbuhan peN, khususnya perbezaan antara pe+ dengan per+, dalam pembentukan kata nama. Selain itu, terdapat juga kekeliruan ejaan bagi sesetengah perkataan yang mengandungi sama ada 1g atau 2g dan 1k atau 2k.
2.2 Pelaksanaan atau Perlaksanaan?
Salah satu kekeliruan yang sering dihadapi oleh pengguna BM adalah berhubung dengan penggunaan bentuk imbuhan peN+ dalam penjanaan kata nama. Kekeliruan ini menyebabkan kesalahan ejaan perkataan berkenaan. Misalnya, “pelaksanaan” dieja sebagai “perlaksanaan”, “pemohonan” dieja sebagai “permohonan” dan “peletakan” dieja sebagai “perletakan”.
Sebenarnyanya, kekeliruan ini boleh diatasi dengan mudah sekiranya pengguna mengetahui panduan dan rumus penjanaan kata nama dengan menggunakan imbuhan ini. Panduannya adalah dengan melihat bentuk imbuhan awalan pada kata kerja yang daripadanya kata nama itu diterbitkan (Jadual 1).
(1) Bentuk imbuhan peN+ pada kata nama
Bentuk imbuhan pada kata kerja / Bentuk imbuhan pada kata nama
Melaksanakan projek / Pelaksanaan projek
Membasmi kemiskinan / Pembasmian kemsikinan
Mentadbir negara / Pentadbiran negara
Menggalakkan pelaburan / Penggalakan pelaburan
Mengebumikan jenazah / Pengebumian jenazah
Berkembang pesat / Perkembangan pesat
2.3 Penggunaan Imbuhan meN+ dalam Pembentukan Kata Kerja
Dua masalah berkaitan penggunaan bentuk imbuhan meN+ akan dibincangkan dalam bahagian ini. Masalah pertama terlihat dalam penerbitan kata kerja “memperkasakan“ (*memerkasakan). Masalah kedua pula terlihat dalam pembentukan kata kerja “mengetengahkan“ (*mengenengahkan) dan “mengetepikan“ (*mengenepikan).
2.3.1 Memerkasakan atau Memperkasakan?
Salah satu imbuhan yang boleh mengelirukan pengguna bahasa ialah awalan meN+ yang berfungsi untuk menerbitkan kata kerja. Hal ini kerana imbuhan ini mempunyai bentuk yang paling pelbagai, iaitu me+, mem+, men+, meng+ dan menge+. Perubahan bentuk awalan meN+ ini lazimnya bergantung pada huruf pertama kata dasar yang menerima kehadiran imbuhan tersebut. Misalnya, awalan me+ hadir pada kata dasar yang bermula dengan huruf ”l” (misalnya ”lihat” menjadi ”melihat”), ”m” (”masuk” – ”memasuki”, ”memasukkan”), ”n” (”nanti” – ”menanti”), ”r” (”rawat” – ”merawat”), dan ”w” (”wakil” – ”mewakili”, ”mewakilkan”).
Walau bagaimanapun, perubahan bentuk awalan meN+ tidak hanya ditentukan oleh huruf pertama kata dasar yang menerima imbuhan tersebut. Kata dasar yang bermula dengan huruf ”p” ialah contoh ketara untuk menunjukkan bahawa huruf pertama kata dasar bukan faktor tunggal yang menentukan bentuk awalan meN+. Hal ini dapat diperhatikan daripada senarai perkataan (2a-l) yang berikut:
(2) a. Memahat
b. Memantau
c. Memeranjatkan
d. Mempesonakan
e. Memelihara
f. Memporak-perandakan
g. Mempelawa
h. Memenjarakan
i. Mempelopori
j. Mempengaruhi
k. Memproses
l. Mengepos
Daripada senarai perkataan (2a-l), dapat dilihat penggunaan tiga bentuk awalan meN+, iaitu me+ (”memahat”, ”memantau”, ”memeranjatkan”, ”memelihara” dan ”memenjarakan”), mem+ (”mempesonakan”, ”memporak-perandakan”, ”mempelawa”, ”mempelopori”, ”mempengaruhi” dan ”memproses”) dan menge+ (”mengepos”), walaupun kesemua kata dasarnya bermula dengan huruf ”p”. Keadaan ini boleh mengelirukan sekiranya seseorang pengguna bahasa kurang arif mengenai faktor-faktor lain, selain huruf pertama kata dasar, yang turut mempengaruhi bentuk awalan meN+.
Selain huruf pertama kata dasar, bentuk awalan meN+ juga dipengaruhi oleh bilangan suku kata kata dasar. Bagi kata dasar yang bermula dengan huruf ”p” dan mempunyai dua suku kata, bentuk awalan meN+ yang gramatis ialah me+ dengan huruf pertama pada kata dasar tersebut bertukar menjadi ”m”. Contoh yang terdapat dalam senarai perkataan (2a-l) ialah ”memahat” (daripada kata dasar ”pahat”) dan ”memantau” (daripada kata dasar ”pantau”). Oleh sebab itu, bentuk awalan meN+ yang gramatis bagi kata kerja yang diterbitkan daripada kata adjektif ”pasti” ialah me+ (”memastikan”), bukan mem+ (”mempastikan”).
Bagi kata dasar yang mempunyai tiga atau lebih suku kata pula, sebahagiannya menerima kehadiran awalan me+ sementara sebahagian yang lain menerima kehadiran awalan mem+. Dalam hal ini, terdapat dua panduan yang boleh digunakan. Yang pertama, jika suku kata pertama kata dasar ialah imbuhan per+, bentuk awalan meN+ yang gramatis ialah mem+ dengan huruf ”p” pada kata dasar tersebut dikekalkan. Contohnya ialah ”memperbesar” (daripada kata dasar ”perbesar”), ”memperluas” (daripada kata dasar ”perluas”) dan ”memperelok” (daripada kata dasar ”perelok”).
Yang kedua, jika kata dasar tersebut ialah kata adjektif, bentuk meN+ yang gramatis ialah mem+ dengan huruf ”p” pada kata dasar tersebut dikekalkan. Senarai perkataan (3a-f) yang dikutip daripada Kamus Milenium (2000:522-531) dapat membukti kenyataan ini.
(3) a. Mempedulikan
b. Mempercayai
c. Mempelbagaikan
d. Mempesonakan
e. Memperlahankan
f. Memperkasakan
g. Memeranjatkan
Daripada senarai perkataan (3f), dapat disimpulkan bahawa bentuk yang gramatis bagi pengimbuhan meN+ pada kata dasar ”perkasa” ialah mem+ dengan huruf ”p” dikekalkan. Oleh itu, bentuk kata kerja transtitif aktif yang gramatis ialah ”memperkasakan”, bukannya ”memerkasakan”. Perlu juga dijelaskan bahawa suku kata ”per” dalam perkataan ”perkasa” bukan imbuhan dan ”perkasa” ialah kata adjektif. Oleh itu, kehadiran imbuhan akhiran +kan dalam penjanaan kata kerja transitif ”memperkasakan” adalah diperlukan. Dengan kata lain, ”memperkasa” (tanpa akhiran +kan) adalah bentuk yang tidak gramatis.
Perkataan ”memeranjatkan” (3g) pula ialah kekecualian kerana kata dasarnya, iaitu ”peranjat”, adalah berbeza daripada kata dasar yang lain (3a-f). Hal ini kerana kata dasar ”peranjat” tergolong dalam kata akar, iaitu perkataan yang mesti digunakan bersama kehadiran imbuhan. Dengan kata lain, perkataan ”peranjat” tidak boleh berdiri sendiri.
Bagi kata dasar yang terdiri daripada KK dan kata nama, sebahagiannya menerima kehadiran awalan meN+ dalam bentuk me+ sementara sebahagian yang lain dalam bentuk mem+. Senarai perkataan (4a-g) dan (5a-i) yang dikutip daripada kamus yang sama membukti kenyataan ini. Senarai perkataan (4a-g) diterbitkan daripada kata kerja sebagai kata dasar sementara senarai perkataan (5a-i) diterbitkan daripada kata nama sebagai kata dasar.
(4) a. Memelihara
b. Memeriksa
c. Memulihara
d. Mempelawa
e. Memperkosa
f. Memperonyokkan
g. Memperosokkan
(5) a. Memenjarakan
b. Memerangkap
c. Memerihalkan
d. Memeringkatkan
e. Memerintah
f. Memusakai
g. Mempelopori
h. Mempengaruhi
i. Mempelajari
Dalam hal ini, tiada panduan atau rumus tertentu yang boleh digunakan. Oleh itu, kemahiran berbahasa amat dituntut untuk menentukan bentuk awalan meN+ yang gramatis.
Panduan seterusnya ialah bagi kata dasar yang mengandungi satu suku kata, bentuk meN+ yang gramatis ialah menge+ dengan huruf ”p” pada kata dasar dikekalkan. Senarai perkataan (6a-c) yang berikut membukti kenyataan ini.
(6) a. Mengepam
b. Mengepin
c. Mengepos
Panduan terakhir ialah bagi kata dasar yang merupakan kata ambilan, khususnya daripada bahasa Inggeris (BI), bentuk meN+ yang gramatis ialah mem+ dengan huruf ”p” pada kata dasar dikekalkan. Senarai perkataan (7-h) yang berikut membukti kenyataan ini.
(7) a. Mempraktikkan
b. Memproses
c. Memprotes
d. Memplagiat
e. Mempopularkan
f. Mempolitikkan
g. Mempolemikkan
h. Mempotretkan
i. Mempamerkan
Semua kata dasar dalam (7a-i) ialah kata ambilan daripada bahasa asing. Kata dasar dalam (7a-h) diambil daripada BI iaitu practice, process, protest, plagiarise, popular, politic, polemic dan potrait. Kata dasar dalam (7i) pula diambil daripada bahasa Jawa iaitu pamer.
2.3.2 Mesti Mengetengahkan, Jangan Mengenepikan
Ejaan yang gramatis ialah “mengetengahkan“ dan “mengetepikan“, bukan “mengenengahkan“ dan “mengenepikan“. Hal ini kerana kata dasar yang daripadanya dua kata kerja tersebut diterbitkan ialah “ke tengah“ dan “ke tepi“. Huruf yang mengalami perubahan hanyalah huruf pertama, iaitu “k“ menjadi “ng“. Huruf seterusnya, yang ketiga dalam kes ini iaitu “t“ tidak boleh mengalami perubahan menjadi “n“.
Nota: Perkataan yang menerima imbuhan awalan dan akhiran hendaklah dieja secara
bersambung (menjadi satu perkataan) walaupun pada asalnya perkataan tersebut
dieja secara terpisah (dua perkataan).
2.4 Penggunaan Imbuhan +i, +kan/+per dalam Pembentukan Kata Kerja
Penggunaan imbuhan akhiran, iaitu +i, +kan dan juga +per dalam pembentukan kata kerja transitif ialah satu lagi aspek yang sering mengelirukan pengguna BM. Imbuhan-imbuhan ini mempunyai fungsi dan makna tertentu yang mempengaruhi struktur ayat, khususnya jenis objek dan subjek ayat. Oleh itu, pemahaman mengenai fungsi dan makna imbuhan-imbuhan ini adalah penting untuk membolehkan pembentukan perkataan dan ayat yang gramatis.
2.4.1 Jangan Maafkan Saya, Maafilah Saya
“Maaf“ ialah kata nama. Imbuhan +kan pada kata kerja transitif yang diterbitkan daripada kata nama mendukung maksud sama ada “menjadikan“ (8) atau “memasukkan“ (9). Imbuhan +i pula bermaksud sama ada “menjadi“ (10) atau “memberi“ (11).
(8) Rakyat Melaka merajakan Parameswara.
(9) Pak Mat menyekolahkan anak-anaknya.
(10) Parameswara merajai Melaka.
(11) Dia menasihati saya supaya bersabar.
Ayat (8) bermaksud “rakyat Melaku menjadikan Parameswara raja“. Ayat (9) bermaksud “Pak Mat memasukkan anak-anaknya ke sekolah“. Ayat (10) pula bermaksud “ Parameswara menjadikan raja Melaku“. Seterusnya, ayat (11) bermaksud “dia memberi saya nasihat supaya bersabar“.
Oleh itu, kedua-dua maksud “maafkan saya“, iaitu “jadikan saya maaf“ atau “masukkan saya maaf“ adalah tidak menasabah. Sebaliknya, maksud “maafi saya“, iaitu “beri saya maaf“ adalan menasabah. Begitu juga maksud “izini saya“, iaitu “beri saya izin“ adalah menasabah berbanding maksud “izinkan saya“.
2.4.2 Salji Memutihi, Salmi Memutihkan
“Putih“ ialah kata adjektif. Perbezaan imbuhan +kan dengan +i pada kata kerja transitif yang diterbitkan daripada kata adjektif terletak pada jenis subjek ayatnya. Subjek ayat bagi kata kerja transitif berimbuhan +i ialah pemangkin (12) sementara jenis subjek pada kata kerja transitif berimbuhan +kan ialah agen (13).
(12) Salji memutihi puncak Fuji.
(13) Salmi memutihkan kasutnya dengan kapur.
Subjek ayat (12), iaitu “salji“, ialah pemangkin sementara subjek ayat (13), iaitu “Salmi“, ialah agen. Contoh lain bagi kata kerja transitif jenis ini ialah “mengindahi“ (14) dan “mengindahkan“ (15).
(14) Pohon-pohon yang berbunga mengindahi taman itu.
(15) Para pekerja bandaran mengindahkan taman itu.
2.4.3 Beza Memberi dan Memberikan
“Memberi“ dan “memberikan“ adalah antara sebilangan kecil kata kerja transitif dua objek. Dengan kata lain, kata kerja transitif jenis ini memerlukan kehadiran dua objek untuk menyempurnakan maksud ayatnya. Perbezaan antara kedua-dua kata kerja transitif ini ialah jenis objek tepat masing-masing. Objek tepat kata kerja transitif “memberi“ ialah “penerima pemberian“ (biasanya bernyawa iaitu manusia dan haiwan) manakala objek tepat “memberikan“ ialah “benda yang diberikan“.
(16) a. Saya memberi ibu hadiah.
b. Saya memberikan hadiah kepada ibu.
Objek tepat “memberi“ dalam (16a), iaitu “ibu“ ialah “penerima hadiah“ manakala objek tepat “memberikan“ dalam (16b), iaitu “hadiah“ ialah “benda yang diberikan“. Contoh lain kata kerja transitif jenis ini ialah “memberitahu“ (17a) dan “memberitahukan“ (17b) serta “mengajar“ (18a) dan “mengajarkan“ (18b).
(17) a. Dia memberitahu kami maklumat itu.
b. Dia memberitahukan maklumat itu kepada kami.
(18) a. Encik Ali mengajar pelajar-pelajarnya subjek Matematik.
b. Encik Ali mengajarkan subjek Matematik kepada pelajar-pelajarnya.
2.4.4 Boleh Mempertemukan, Jangan Memperkecilkan
Imbuhan +kan dan +per sama sekali tidak boleh digabungkan dalam pembentukan sesuatu kata kerja transitif. Hal ini kerana kedua-dua imbuhan mendukung maksud yang sama iaitu “jadikan“. Misalnya “kecilkan“ dan “perkecil“ bermaksud “jadikan kecil“. Oleh itu, penggunaan kedua-dua imbuhan dalam pembentukan sesuatu kata kerja transitif, misalnya “perkecilkan“, tidak dibenarkan kerana ia merupakan satu bentuk pembaziran (lewah).
Kekeliruan yang sering berlaku adalah kerana kata kerja transitif berimbuhan +kan juga boleh diterbitkan daripada kata kerja tak transitif berimbuhan ber+. Imbuhan ber+ ini seterusnya melalui transformasi perubahan bunyi menjadi per+ apabila menerima imbuhan meN+. Dalam keadaan ini, imbuhan +kan tidak boleh digugurkan. Contohnya ialah “bertemu“ menjadi “mempertemukan“ (*mempertemu), “bersila“ (mempersilakan, *mempersila) dan “berjudi“ (memperjudikan, *memperjudi).
Selain itu, kata kerja transitif berimbuhan +kan juga boleh diterbitkan daripada kata dasar yang bermula dengan suku kata (bukan imbuhan) per+. Dalam keadaan ini, imbuhan +kan juga tidak boleh digugurkan. Contohnya ialah “perkasa“ menjadi “memperkasakan“ (*memperkasa).
Soalan yang mungkin ditanya ialah mengapa “memperkosa“ (*memperkosakan)? Jawapannya adalah kerana “perkosa“ ialah kata kerja transitif asal. Oleh itu, ia tidak memerlukan kehadiran +kan. Hal ini samalah dengan “merogol“ (*merogolkan).
Imbuhan +i juga sama sekali tidak boleh digandingkan dengan imbuhan per+. Menggandingkan imbuhan +i dengan +per sama seperti menggandingkan imbuhan +i dengan +kan. Hal ini kerana imbuhan +kan dan +per mempunyai maksud yang sama.
Kekeliruan yang sering berlaku adalah kerana kata kerja transitif berimbuhan +i juga boleh diterbitkan daripada kata kerja tak transitif berimbuhan ber+. Imbuhan ber+ ini seterusnya melalui transformasi perubahan bunyi menjadi per+ apabila menerima imbuhan meN+. Dalam keadaan ini, imbuhan +i tidak boleh digugurkan. Contohnya ialah “beristeri“ menjadi “memperisteri“ (satu i digugurkan) dan “bersuami“ menjadi “mempersuami“.
Selain itu, kata kerja transitif berimbuhan +i juga boleh diterbitkan daripada kata dasar yang bermula dengan suku kata (bukan imbuhan) per+. Dalam keadaan ini, imbuhan +i juga tidak boleh digugurkan. Contohnya ialah “percaya“ menjadi “mempercayai“ (*mempercaya).
Penggunaan imbuhan ialah salah satu aspek yang dapat mengelirukan pengguna BM. Penggunaan imbuhan yang paling banyak mengelirukan ialah akhiran +kan dan +i serta +per dalam pembentukan kata kerja transitif. Begitu juga penggunaan bentuk imbuhan peN, khususnya perbezaan antara pe+ dengan per+, dalam pembentukan kata nama. Selain itu, terdapat juga kekeliruan ejaan bagi sesetengah perkataan yang mengandungi sama ada 1g atau 2g dan 1k atau 2k.
2.2 Pelaksanaan atau Perlaksanaan?
Salah satu kekeliruan yang sering dihadapi oleh pengguna BM adalah berhubung dengan penggunaan bentuk imbuhan peN+ dalam penjanaan kata nama. Kekeliruan ini menyebabkan kesalahan ejaan perkataan berkenaan. Misalnya, “pelaksanaan” dieja sebagai “perlaksanaan”, “pemohonan” dieja sebagai “permohonan” dan “peletakan” dieja sebagai “perletakan”.
Sebenarnyanya, kekeliruan ini boleh diatasi dengan mudah sekiranya pengguna mengetahui panduan dan rumus penjanaan kata nama dengan menggunakan imbuhan ini. Panduannya adalah dengan melihat bentuk imbuhan awalan pada kata kerja yang daripadanya kata nama itu diterbitkan (Jadual 1).
(1) Bentuk imbuhan peN+ pada kata nama
Bentuk imbuhan pada kata kerja / Bentuk imbuhan pada kata nama
Melaksanakan projek / Pelaksanaan projek
Membasmi kemiskinan / Pembasmian kemsikinan
Mentadbir negara / Pentadbiran negara
Menggalakkan pelaburan / Penggalakan pelaburan
Mengebumikan jenazah / Pengebumian jenazah
Berkembang pesat / Perkembangan pesat
2.3 Penggunaan Imbuhan meN+ dalam Pembentukan Kata Kerja
Dua masalah berkaitan penggunaan bentuk imbuhan meN+ akan dibincangkan dalam bahagian ini. Masalah pertama terlihat dalam penerbitan kata kerja “memperkasakan“ (*memerkasakan). Masalah kedua pula terlihat dalam pembentukan kata kerja “mengetengahkan“ (*mengenengahkan) dan “mengetepikan“ (*mengenepikan).
2.3.1 Memerkasakan atau Memperkasakan?
Salah satu imbuhan yang boleh mengelirukan pengguna bahasa ialah awalan meN+ yang berfungsi untuk menerbitkan kata kerja. Hal ini kerana imbuhan ini mempunyai bentuk yang paling pelbagai, iaitu me+, mem+, men+, meng+ dan menge+. Perubahan bentuk awalan meN+ ini lazimnya bergantung pada huruf pertama kata dasar yang menerima kehadiran imbuhan tersebut. Misalnya, awalan me+ hadir pada kata dasar yang bermula dengan huruf ”l” (misalnya ”lihat” menjadi ”melihat”), ”m” (”masuk” – ”memasuki”, ”memasukkan”), ”n” (”nanti” – ”menanti”), ”r” (”rawat” – ”merawat”), dan ”w” (”wakil” – ”mewakili”, ”mewakilkan”).
Walau bagaimanapun, perubahan bentuk awalan meN+ tidak hanya ditentukan oleh huruf pertama kata dasar yang menerima imbuhan tersebut. Kata dasar yang bermula dengan huruf ”p” ialah contoh ketara untuk menunjukkan bahawa huruf pertama kata dasar bukan faktor tunggal yang menentukan bentuk awalan meN+. Hal ini dapat diperhatikan daripada senarai perkataan (2a-l) yang berikut:
(2) a. Memahat
b. Memantau
c. Memeranjatkan
d. Mempesonakan
e. Memelihara
f. Memporak-perandakan
g. Mempelawa
h. Memenjarakan
i. Mempelopori
j. Mempengaruhi
k. Memproses
l. Mengepos
Daripada senarai perkataan (2a-l), dapat dilihat penggunaan tiga bentuk awalan meN+, iaitu me+ (”memahat”, ”memantau”, ”memeranjatkan”, ”memelihara” dan ”memenjarakan”), mem+ (”mempesonakan”, ”memporak-perandakan”, ”mempelawa”, ”mempelopori”, ”mempengaruhi” dan ”memproses”) dan menge+ (”mengepos”), walaupun kesemua kata dasarnya bermula dengan huruf ”p”. Keadaan ini boleh mengelirukan sekiranya seseorang pengguna bahasa kurang arif mengenai faktor-faktor lain, selain huruf pertama kata dasar, yang turut mempengaruhi bentuk awalan meN+.
Selain huruf pertama kata dasar, bentuk awalan meN+ juga dipengaruhi oleh bilangan suku kata kata dasar. Bagi kata dasar yang bermula dengan huruf ”p” dan mempunyai dua suku kata, bentuk awalan meN+ yang gramatis ialah me+ dengan huruf pertama pada kata dasar tersebut bertukar menjadi ”m”. Contoh yang terdapat dalam senarai perkataan (2a-l) ialah ”memahat” (daripada kata dasar ”pahat”) dan ”memantau” (daripada kata dasar ”pantau”). Oleh sebab itu, bentuk awalan meN+ yang gramatis bagi kata kerja yang diterbitkan daripada kata adjektif ”pasti” ialah me+ (”memastikan”), bukan mem+ (”mempastikan”).
Bagi kata dasar yang mempunyai tiga atau lebih suku kata pula, sebahagiannya menerima kehadiran awalan me+ sementara sebahagian yang lain menerima kehadiran awalan mem+. Dalam hal ini, terdapat dua panduan yang boleh digunakan. Yang pertama, jika suku kata pertama kata dasar ialah imbuhan per+, bentuk awalan meN+ yang gramatis ialah mem+ dengan huruf ”p” pada kata dasar tersebut dikekalkan. Contohnya ialah ”memperbesar” (daripada kata dasar ”perbesar”), ”memperluas” (daripada kata dasar ”perluas”) dan ”memperelok” (daripada kata dasar ”perelok”).
Yang kedua, jika kata dasar tersebut ialah kata adjektif, bentuk meN+ yang gramatis ialah mem+ dengan huruf ”p” pada kata dasar tersebut dikekalkan. Senarai perkataan (3a-f) yang dikutip daripada Kamus Milenium (2000:522-531) dapat membukti kenyataan ini.
(3) a. Mempedulikan
b. Mempercayai
c. Mempelbagaikan
d. Mempesonakan
e. Memperlahankan
f. Memperkasakan
g. Memeranjatkan
Daripada senarai perkataan (3f), dapat disimpulkan bahawa bentuk yang gramatis bagi pengimbuhan meN+ pada kata dasar ”perkasa” ialah mem+ dengan huruf ”p” dikekalkan. Oleh itu, bentuk kata kerja transtitif aktif yang gramatis ialah ”memperkasakan”, bukannya ”memerkasakan”. Perlu juga dijelaskan bahawa suku kata ”per” dalam perkataan ”perkasa” bukan imbuhan dan ”perkasa” ialah kata adjektif. Oleh itu, kehadiran imbuhan akhiran +kan dalam penjanaan kata kerja transitif ”memperkasakan” adalah diperlukan. Dengan kata lain, ”memperkasa” (tanpa akhiran +kan) adalah bentuk yang tidak gramatis.
Perkataan ”memeranjatkan” (3g) pula ialah kekecualian kerana kata dasarnya, iaitu ”peranjat”, adalah berbeza daripada kata dasar yang lain (3a-f). Hal ini kerana kata dasar ”peranjat” tergolong dalam kata akar, iaitu perkataan yang mesti digunakan bersama kehadiran imbuhan. Dengan kata lain, perkataan ”peranjat” tidak boleh berdiri sendiri.
Bagi kata dasar yang terdiri daripada KK dan kata nama, sebahagiannya menerima kehadiran awalan meN+ dalam bentuk me+ sementara sebahagian yang lain dalam bentuk mem+. Senarai perkataan (4a-g) dan (5a-i) yang dikutip daripada kamus yang sama membukti kenyataan ini. Senarai perkataan (4a-g) diterbitkan daripada kata kerja sebagai kata dasar sementara senarai perkataan (5a-i) diterbitkan daripada kata nama sebagai kata dasar.
(4) a. Memelihara
b. Memeriksa
c. Memulihara
d. Mempelawa
e. Memperkosa
f. Memperonyokkan
g. Memperosokkan
(5) a. Memenjarakan
b. Memerangkap
c. Memerihalkan
d. Memeringkatkan
e. Memerintah
f. Memusakai
g. Mempelopori
h. Mempengaruhi
i. Mempelajari
Dalam hal ini, tiada panduan atau rumus tertentu yang boleh digunakan. Oleh itu, kemahiran berbahasa amat dituntut untuk menentukan bentuk awalan meN+ yang gramatis.
Panduan seterusnya ialah bagi kata dasar yang mengandungi satu suku kata, bentuk meN+ yang gramatis ialah menge+ dengan huruf ”p” pada kata dasar dikekalkan. Senarai perkataan (6a-c) yang berikut membukti kenyataan ini.
(6) a. Mengepam
b. Mengepin
c. Mengepos
Panduan terakhir ialah bagi kata dasar yang merupakan kata ambilan, khususnya daripada bahasa Inggeris (BI), bentuk meN+ yang gramatis ialah mem+ dengan huruf ”p” pada kata dasar dikekalkan. Senarai perkataan (7-h) yang berikut membukti kenyataan ini.
(7) a. Mempraktikkan
b. Memproses
c. Memprotes
d. Memplagiat
e. Mempopularkan
f. Mempolitikkan
g. Mempolemikkan
h. Mempotretkan
i. Mempamerkan
Semua kata dasar dalam (7a-i) ialah kata ambilan daripada bahasa asing. Kata dasar dalam (7a-h) diambil daripada BI iaitu practice, process, protest, plagiarise, popular, politic, polemic dan potrait. Kata dasar dalam (7i) pula diambil daripada bahasa Jawa iaitu pamer.
2.3.2 Mesti Mengetengahkan, Jangan Mengenepikan
Ejaan yang gramatis ialah “mengetengahkan“ dan “mengetepikan“, bukan “mengenengahkan“ dan “mengenepikan“. Hal ini kerana kata dasar yang daripadanya dua kata kerja tersebut diterbitkan ialah “ke tengah“ dan “ke tepi“. Huruf yang mengalami perubahan hanyalah huruf pertama, iaitu “k“ menjadi “ng“. Huruf seterusnya, yang ketiga dalam kes ini iaitu “t“ tidak boleh mengalami perubahan menjadi “n“.
Nota: Perkataan yang menerima imbuhan awalan dan akhiran hendaklah dieja secara
bersambung (menjadi satu perkataan) walaupun pada asalnya perkataan tersebut
dieja secara terpisah (dua perkataan).
2.4 Penggunaan Imbuhan +i, +kan/+per dalam Pembentukan Kata Kerja
Penggunaan imbuhan akhiran, iaitu +i, +kan dan juga +per dalam pembentukan kata kerja transitif ialah satu lagi aspek yang sering mengelirukan pengguna BM. Imbuhan-imbuhan ini mempunyai fungsi dan makna tertentu yang mempengaruhi struktur ayat, khususnya jenis objek dan subjek ayat. Oleh itu, pemahaman mengenai fungsi dan makna imbuhan-imbuhan ini adalah penting untuk membolehkan pembentukan perkataan dan ayat yang gramatis.
2.4.1 Jangan Maafkan Saya, Maafilah Saya
“Maaf“ ialah kata nama. Imbuhan +kan pada kata kerja transitif yang diterbitkan daripada kata nama mendukung maksud sama ada “menjadikan“ (8) atau “memasukkan“ (9). Imbuhan +i pula bermaksud sama ada “menjadi“ (10) atau “memberi“ (11).
(8) Rakyat Melaka merajakan Parameswara.
(9) Pak Mat menyekolahkan anak-anaknya.
(10) Parameswara merajai Melaka.
(11) Dia menasihati saya supaya bersabar.
Ayat (8) bermaksud “rakyat Melaku menjadikan Parameswara raja“. Ayat (9) bermaksud “Pak Mat memasukkan anak-anaknya ke sekolah“. Ayat (10) pula bermaksud “ Parameswara menjadikan raja Melaku“. Seterusnya, ayat (11) bermaksud “dia memberi saya nasihat supaya bersabar“.
Oleh itu, kedua-dua maksud “maafkan saya“, iaitu “jadikan saya maaf“ atau “masukkan saya maaf“ adalah tidak menasabah. Sebaliknya, maksud “maafi saya“, iaitu “beri saya maaf“ adalan menasabah. Begitu juga maksud “izini saya“, iaitu “beri saya izin“ adalah menasabah berbanding maksud “izinkan saya“.
2.4.2 Salji Memutihi, Salmi Memutihkan
“Putih“ ialah kata adjektif. Perbezaan imbuhan +kan dengan +i pada kata kerja transitif yang diterbitkan daripada kata adjektif terletak pada jenis subjek ayatnya. Subjek ayat bagi kata kerja transitif berimbuhan +i ialah pemangkin (12) sementara jenis subjek pada kata kerja transitif berimbuhan +kan ialah agen (13).
(12) Salji memutihi puncak Fuji.
(13) Salmi memutihkan kasutnya dengan kapur.
Subjek ayat (12), iaitu “salji“, ialah pemangkin sementara subjek ayat (13), iaitu “Salmi“, ialah agen. Contoh lain bagi kata kerja transitif jenis ini ialah “mengindahi“ (14) dan “mengindahkan“ (15).
(14) Pohon-pohon yang berbunga mengindahi taman itu.
(15) Para pekerja bandaran mengindahkan taman itu.
2.4.3 Beza Memberi dan Memberikan
“Memberi“ dan “memberikan“ adalah antara sebilangan kecil kata kerja transitif dua objek. Dengan kata lain, kata kerja transitif jenis ini memerlukan kehadiran dua objek untuk menyempurnakan maksud ayatnya. Perbezaan antara kedua-dua kata kerja transitif ini ialah jenis objek tepat masing-masing. Objek tepat kata kerja transitif “memberi“ ialah “penerima pemberian“ (biasanya bernyawa iaitu manusia dan haiwan) manakala objek tepat “memberikan“ ialah “benda yang diberikan“.
(16) a. Saya memberi ibu hadiah.
b. Saya memberikan hadiah kepada ibu.
Objek tepat “memberi“ dalam (16a), iaitu “ibu“ ialah “penerima hadiah“ manakala objek tepat “memberikan“ dalam (16b), iaitu “hadiah“ ialah “benda yang diberikan“. Contoh lain kata kerja transitif jenis ini ialah “memberitahu“ (17a) dan “memberitahukan“ (17b) serta “mengajar“ (18a) dan “mengajarkan“ (18b).
(17) a. Dia memberitahu kami maklumat itu.
b. Dia memberitahukan maklumat itu kepada kami.
(18) a. Encik Ali mengajar pelajar-pelajarnya subjek Matematik.
b. Encik Ali mengajarkan subjek Matematik kepada pelajar-pelajarnya.
2.4.4 Boleh Mempertemukan, Jangan Memperkecilkan
Imbuhan +kan dan +per sama sekali tidak boleh digabungkan dalam pembentukan sesuatu kata kerja transitif. Hal ini kerana kedua-dua imbuhan mendukung maksud yang sama iaitu “jadikan“. Misalnya “kecilkan“ dan “perkecil“ bermaksud “jadikan kecil“. Oleh itu, penggunaan kedua-dua imbuhan dalam pembentukan sesuatu kata kerja transitif, misalnya “perkecilkan“, tidak dibenarkan kerana ia merupakan satu bentuk pembaziran (lewah).
Kekeliruan yang sering berlaku adalah kerana kata kerja transitif berimbuhan +kan juga boleh diterbitkan daripada kata kerja tak transitif berimbuhan ber+. Imbuhan ber+ ini seterusnya melalui transformasi perubahan bunyi menjadi per+ apabila menerima imbuhan meN+. Dalam keadaan ini, imbuhan +kan tidak boleh digugurkan. Contohnya ialah “bertemu“ menjadi “mempertemukan“ (*mempertemu), “bersila“ (mempersilakan, *mempersila) dan “berjudi“ (memperjudikan, *memperjudi).
Selain itu, kata kerja transitif berimbuhan +kan juga boleh diterbitkan daripada kata dasar yang bermula dengan suku kata (bukan imbuhan) per+. Dalam keadaan ini, imbuhan +kan juga tidak boleh digugurkan. Contohnya ialah “perkasa“ menjadi “memperkasakan“ (*memperkasa).
Soalan yang mungkin ditanya ialah mengapa “memperkosa“ (*memperkosakan)? Jawapannya adalah kerana “perkosa“ ialah kata kerja transitif asal. Oleh itu, ia tidak memerlukan kehadiran +kan. Hal ini samalah dengan “merogol“ (*merogolkan).
Imbuhan +i juga sama sekali tidak boleh digandingkan dengan imbuhan per+. Menggandingkan imbuhan +i dengan +per sama seperti menggandingkan imbuhan +i dengan +kan. Hal ini kerana imbuhan +kan dan +per mempunyai maksud yang sama.
Kekeliruan yang sering berlaku adalah kerana kata kerja transitif berimbuhan +i juga boleh diterbitkan daripada kata kerja tak transitif berimbuhan ber+. Imbuhan ber+ ini seterusnya melalui transformasi perubahan bunyi menjadi per+ apabila menerima imbuhan meN+. Dalam keadaan ini, imbuhan +i tidak boleh digugurkan. Contohnya ialah “beristeri“ menjadi “memperisteri“ (satu i digugurkan) dan “bersuami“ menjadi “mempersuami“.
Selain itu, kata kerja transitif berimbuhan +i juga boleh diterbitkan daripada kata dasar yang bermula dengan suku kata (bukan imbuhan) per+. Dalam keadaan ini, imbuhan +i juga tidak boleh digugurkan. Contohnya ialah “percaya“ menjadi “mempercayai“ (*mempercaya).
Selasa, 8 Julai 2008
Kesalahan Umum Ejaan
1.1 Pengenalan
Antara kesalahan ejaan yang sering dilakukan oleh pengguna bahasa Malaysia adalah penggunaan huruf kecil dan huruf besar untuk mengeja nama am dan nama khas, pengejaan kata nama majmuk, kata ganda, kata ambilan dan morfem prakata.
1.2 Huruf Kecil dan Huruf Besar
Pada umumnya, perkataan dibahagikan kepada dua kategori iaitu nama am dan nama khas. Pentingnya pembahagian ini adalah untuk penulisan, khususnya ejaan. Nama am dieja dengan huruf kecil sementara nama khas dieja dengan huruf besar (huruf pertama). Rumus ini kelihatan mudah tetapi ia sebenarnya memerlukan pengetahuan yang agak mendalam juga. “Bumi“, misalnya, boleh jadi nama am (“b“ ditulis sebagai huruf kecil) dan boleh jadi juga nama khas (“b“ ditulis sebagai huruf besar).
Memang benar, sebagai salah sebuah planet yang mengelilingi matahari, “bumi“ ialah nama khas. Oleh itu, ia perlu dieja dengan huruf besar seperti dalam ayat (1) yang berikut:
(1) Salah sebuah planet dalam sistem suria ialah Bumi.
Bagaimanapun perkataan “bumi” tidak semestinya merujuk nama salah sebuah planet dalam sistem suria. Perkataan itu juga digunakan untuk maksud “tanah”. Oleh itu, dalam peribahasa (2) yang berikut, perkataan “bumi” ialah nama am dan hendaklah dieja dengan huruf kecil.
(2) Di mana bumi dipijak, di situ langit dijunjung.
Istilah saintifik ialah nama am. Oleh itu, ia hendaklah dieja dengan huruf kecil. Bagaimanapun, bagi istilah saintifik yang mengandungi nama khas, misalnya nama negara, nama khas tersebut hendaklah dieja dengan huruf besar. Misalnya, istilah saintifik bagi pokok getah mengandungi nama negara “Brazil“. Oleh itu, perkataan “Brasilia“ dalam istilah tersebut hendaklah dieja dengan huruf besar.
Tajuk karya seperti novel, cerpen, filem, lagu, rencana, laporan dan kertas kerja ialah nama khas. Oleh itu, ia perlu dieja dengan huruf besar. Caranya ialah huruf pertama semua perkataan (kecuali kata sendi nama) ditulis dengan huruf besar.
(3) a. Ranjau Sepanjang Jalan (tajuk novel)
b. Panglima Bujang Lapuk (tajuk filem)
c. Lagu Tiga Kupang (tajuk lagu)
d. Laporan Kemalangan Jalan Raya di Malaysia bagi Tahun 2000 (tajuk laporan)
1.3 Warganegara Bukan Warga Negara
Kata nama majmuk ialah gabungan yang mengandungi lebih daripada satu patah perkataan. Pada dasarnya, kata nama majmuk dieja secara berasingan (tidak bersambung atau dipisahkan oleh tanda sempang(-)).
(4) a. Ibu bapa
b. Rumah tangga
c. Alat tulis
d. Kereta api
e. Saudara mara
Bagaimanapun, terdapat kekecualian bagi rumus ini. Dengan kata lain, terdapat sebilangan kecil kata nama majmuk yang dieja secara bersambung (sebagai satu perkataan). Kumpulan kata nama majmuk itu dieja sedemikian kerana bentuk ejaan itu dianggap telah mantap. Untuk mengelakkan kesalahan, pengguna perlu menghafal senarai 14 kata nama majmuk yang dieja secara bersambung. Senarainya adalah seperti (5) yang berikut:
(5) a. Antarabangsa
b. Bumiputera
c. Jawatankuasa
d. Kakitangan
e. Kerjasama
f. Matahari
g. Olahraga
h. Pesuruhjaya
i. Setiausaha
j. Sukarela
k. Suruhanjaya
l. Tandatangan
m. Tanggungjawab
n. Warganegara
1.4 Gunung-ganang Bukan Gunung Ganang
Kata ganda ialah perkataan yang disebut/ditulis secara pengulangan. Terdapat tiga kategori kata ganda, iaitu kata ganda penuh, kata ganda separa dan kata ganda berirama. Kata ganda penuh ialah perkataan yang diulang sepenuhnya. Kata ganda separa ialah perkataan yang diulang sebahagiannya sahaja. Kata ganda berirama pula ialah perkataan yang diulang untuk menerbitkan irama. Cara menulis kata ganda penuh dan kata ganda berirama adalah dengan menggunakan tanda sempang antara dua perkataan yang diulang. Senarai (6a-e) ialah contoh kata ganda penuh manakala senarai (7a-e) ialah kata ganda berirama.
(6) a. Kanak-kanak
b. Kura-kura
c. Rama-rama
d. Labi-labih
e. Labah-labah
(7) a. Gunung-ganang
b. Kuih-muih
c. Warna-warni
d. Mandi-manda
e. Bukit-bukau
Kata ganda separa (8a-e) dieja sebagai satu perkataan.
(8) a. Rerama
b. Jejari
c. Tetupai
d. Tetikus
e. Lelangit
1.5 Pro Kena Dekat, Anti Jangan Jauh
Terdapat sebilangan morfem yang digabungkan dengan perkataan dan mengisi posisi di hadapan perkataan berkenaan. Sebagai morfem, ia mengandungi maksud tertentu yang digabungkan dengan perkataan tersebut. Oleh sebab posisinya di hadapan perkataan, ia dinamai morfem prakata. Contoh morfem jenis ini ialah pra, pasca, pro, anti, tata, juru, eka dan dwi. Cara mengeja perkataan yang digabungkan dengan morfem ini adalah dengan menulisnya sebagai satu perkataan (tanpa senggang atau tanda sempang).
(9) a. Antioksidan
b. Prokerajaan
c. Prasejarah
d. Pascamerdeka
e. Jurutera
f. Ekabahasa
g. Tatasusila
Antara kesalahan ejaan yang sering dilakukan oleh pengguna bahasa Malaysia adalah penggunaan huruf kecil dan huruf besar untuk mengeja nama am dan nama khas, pengejaan kata nama majmuk, kata ganda, kata ambilan dan morfem prakata.
1.2 Huruf Kecil dan Huruf Besar
Pada umumnya, perkataan dibahagikan kepada dua kategori iaitu nama am dan nama khas. Pentingnya pembahagian ini adalah untuk penulisan, khususnya ejaan. Nama am dieja dengan huruf kecil sementara nama khas dieja dengan huruf besar (huruf pertama). Rumus ini kelihatan mudah tetapi ia sebenarnya memerlukan pengetahuan yang agak mendalam juga. “Bumi“, misalnya, boleh jadi nama am (“b“ ditulis sebagai huruf kecil) dan boleh jadi juga nama khas (“b“ ditulis sebagai huruf besar).
Memang benar, sebagai salah sebuah planet yang mengelilingi matahari, “bumi“ ialah nama khas. Oleh itu, ia perlu dieja dengan huruf besar seperti dalam ayat (1) yang berikut:
(1) Salah sebuah planet dalam sistem suria ialah Bumi.
Bagaimanapun perkataan “bumi” tidak semestinya merujuk nama salah sebuah planet dalam sistem suria. Perkataan itu juga digunakan untuk maksud “tanah”. Oleh itu, dalam peribahasa (2) yang berikut, perkataan “bumi” ialah nama am dan hendaklah dieja dengan huruf kecil.
(2) Di mana bumi dipijak, di situ langit dijunjung.
Istilah saintifik ialah nama am. Oleh itu, ia hendaklah dieja dengan huruf kecil. Bagaimanapun, bagi istilah saintifik yang mengandungi nama khas, misalnya nama negara, nama khas tersebut hendaklah dieja dengan huruf besar. Misalnya, istilah saintifik bagi pokok getah mengandungi nama negara “Brazil“. Oleh itu, perkataan “Brasilia“ dalam istilah tersebut hendaklah dieja dengan huruf besar.
Tajuk karya seperti novel, cerpen, filem, lagu, rencana, laporan dan kertas kerja ialah nama khas. Oleh itu, ia perlu dieja dengan huruf besar. Caranya ialah huruf pertama semua perkataan (kecuali kata sendi nama) ditulis dengan huruf besar.
(3) a. Ranjau Sepanjang Jalan (tajuk novel)
b. Panglima Bujang Lapuk (tajuk filem)
c. Lagu Tiga Kupang (tajuk lagu)
d. Laporan Kemalangan Jalan Raya di Malaysia bagi Tahun 2000 (tajuk laporan)
1.3 Warganegara Bukan Warga Negara
Kata nama majmuk ialah gabungan yang mengandungi lebih daripada satu patah perkataan. Pada dasarnya, kata nama majmuk dieja secara berasingan (tidak bersambung atau dipisahkan oleh tanda sempang(-)).
(4) a. Ibu bapa
b. Rumah tangga
c. Alat tulis
d. Kereta api
e. Saudara mara
Bagaimanapun, terdapat kekecualian bagi rumus ini. Dengan kata lain, terdapat sebilangan kecil kata nama majmuk yang dieja secara bersambung (sebagai satu perkataan). Kumpulan kata nama majmuk itu dieja sedemikian kerana bentuk ejaan itu dianggap telah mantap. Untuk mengelakkan kesalahan, pengguna perlu menghafal senarai 14 kata nama majmuk yang dieja secara bersambung. Senarainya adalah seperti (5) yang berikut:
(5) a. Antarabangsa
b. Bumiputera
c. Jawatankuasa
d. Kakitangan
e. Kerjasama
f. Matahari
g. Olahraga
h. Pesuruhjaya
i. Setiausaha
j. Sukarela
k. Suruhanjaya
l. Tandatangan
m. Tanggungjawab
n. Warganegara
1.4 Gunung-ganang Bukan Gunung Ganang
Kata ganda ialah perkataan yang disebut/ditulis secara pengulangan. Terdapat tiga kategori kata ganda, iaitu kata ganda penuh, kata ganda separa dan kata ganda berirama. Kata ganda penuh ialah perkataan yang diulang sepenuhnya. Kata ganda separa ialah perkataan yang diulang sebahagiannya sahaja. Kata ganda berirama pula ialah perkataan yang diulang untuk menerbitkan irama. Cara menulis kata ganda penuh dan kata ganda berirama adalah dengan menggunakan tanda sempang antara dua perkataan yang diulang. Senarai (6a-e) ialah contoh kata ganda penuh manakala senarai (7a-e) ialah kata ganda berirama.
(6) a. Kanak-kanak
b. Kura-kura
c. Rama-rama
d. Labi-labih
e. Labah-labah
(7) a. Gunung-ganang
b. Kuih-muih
c. Warna-warni
d. Mandi-manda
e. Bukit-bukau
Kata ganda separa (8a-e) dieja sebagai satu perkataan.
(8) a. Rerama
b. Jejari
c. Tetupai
d. Tetikus
e. Lelangit
1.5 Pro Kena Dekat, Anti Jangan Jauh
Terdapat sebilangan morfem yang digabungkan dengan perkataan dan mengisi posisi di hadapan perkataan berkenaan. Sebagai morfem, ia mengandungi maksud tertentu yang digabungkan dengan perkataan tersebut. Oleh sebab posisinya di hadapan perkataan, ia dinamai morfem prakata. Contoh morfem jenis ini ialah pra, pasca, pro, anti, tata, juru, eka dan dwi. Cara mengeja perkataan yang digabungkan dengan morfem ini adalah dengan menulisnya sebagai satu perkataan (tanpa senggang atau tanda sempang).
(9) a. Antioksidan
b. Prokerajaan
c. Prasejarah
d. Pascamerdeka
e. Jurutera
f. Ekabahasa
g. Tatasusila
Langgan:
Catatan (Atom)